Báo động tình trạng mua bán công khai dữ liệu cá nhân

Tình trạng mua bán dữ liệu cá nhân trên không gian mạng diễn ra một cách công khai, từ dữ liệu thô đến dữ liệu đã qua xử lý khiến nhiều người trở thành nạn nhân của hành vi đánh cắp thông tin. Không chỉ gây phiền toái và ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống hàng ngày, việc lộ lọt thông tin cá nhân còn tạo điều kiện cho các đối tượng xấu thực hiện hành vi lừa đảo trực tuyến, đẩy nhiều người vào những rủi ro khó lường.

Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, dữ liệu cá nhân (DLCN) đã trở thành tài sản quan trọng. Tuy nhiên, tình trạng rò rỉ DLCN trên không gian mạng lại diễn ra phổ biến. Nhiều người dùng thiếu ý thức bảo vệ dữ liệu cá nhân dẫn đến việc đăng tải công khai hoặc để lộ thông tin trong quá trình chuyển giao, lưu trữ hoặc trao đổi phục vụ hoạt động kinh doanh. Thêm vào đó, các biện pháp bảo vệ dữ liệu chưa đủ mạnh, tạo điều kiện cho việc chiếm đoạt và công khai hóa dữ liệu.

Tuy nhiên, hoạt động mua bán DLCN diễn ra công khai với cả dữ liệu thô lẫn dữ liệu đã qua xử lý. Tuy nhiên, nhiều hành vi vi phạm chưa được xử lý triệt để do thiếu các quy định pháp lý rõ ràng. Nhiều doanh nghiệp thu thập DLCN của khách hàng và cho phép các đối tác thứ ba tiếp cận thông tin này mà không có các yêu cầu và quy định nghiêm ngặt tạo điều kiện cho việc chuyển nhượng, buôn bán dữ liệu. Các công ty cũng chủ động thu thập và phân tích thông tin cá nhân để phục vụ cho mục đích kinh doanh, buôn bán.

Tình trạng mua bán DLCN không chỉ giới hạn giữa cá nhân với cá nhân mà còn có sự tham gia của các công ty, tổ chức và doanh nghiệp. Một số công ty mới thành lập đã đầu tư xây dựng và vận hành các hệ thống kỹ thuật chuyên thu thập trái phép DLCN nhằm mục đích kinh doanh và thu lợi nhuận. Các công ty này còn phát triển phần mềm chuyên thu thập thông tin cá nhân, cài ẩn trên các trang web để thu thập dữ liệu tự động, sau đó phân tích và tạo thành các tệp DLCN có giá trị. Thậm chí, một số đối tượng phát tán mã độc có khả năng thu thập DLCN trên môi trường mạng bao gồm cả máy tính và thiết bị di động. Không dừng lại ở đó, nhiều tổ chức còn tổ chức tấn công, xâm nhập vào hệ thống máy tính của các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp để chiếm đoạt DLCN.

DLCN đóng vai trò đặc biệt quan trọng, là nguồn tài nguyên chiến lược có ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều lĩnh vực từ chính trị, kinh tế, xã hội đến quốc phòng, an ninh và đối ngoại của một quốc gia. Tuy nhiên, trong hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay, chỉ có Nghị định số 13/2023/NĐ-CP quy định về định nghĩa và bảo vệ DLCN mà chưa có một văn bản luật nào cụ thể về vấn đề này. Vì vậy, việc xây dựng Dự án Luật Bảo vệ DLCN là vô cùng cần thiết nhằm đảm bảo quyền lợi cá nhân, ngăn chặn các hành vi xâm phạm DLCN và bảo vệ quyền lợi của cá nhân, tổ chức.

Các ý kiến lo ngại về tình trạng lộ, lọt thông tin cá nhân và tán thành mạnh mẽ việc xây dựng Luật Bảo vệ DLCN. Theo khảo sát cá nhân, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho rằng, thị trường thông tin hiện nay vẫn chưa phát triển đầy đủ, nhưng vấn đề xâm phạm quyền bảo vệ thông tin cá nhân lại đang thu hút sự quan tâm lớn. Ông Mạnh cũng chỉ ra rằng, hiện tại chúng ta chưa có chế tài hình sự đủ mạnh để điều chỉnh và bảo vệ DLCN, đặc biệt là đối với thị trường thông tin và hoạt động mua bán dữ liệu.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh khẳng định, bản thân không cung cấp số điện thoại hay thông tin cá nhân cho bất kỳ ai. Nhưng ông cho biết thỉnh thoảng vẫn nhận được các tin nhắn và cuộc gọi mời mua bán bất động sản, thậm chí có cả những thông tin có dấu hiệu lừa đảo như cảnh báo sẽ bị cắt điện.

Ông đưa ra nhận xét, mặc dù chúng ta đã có nhiều nỗ lực trong thời gian qua. Nhưng tình trạng lộ, lọt thông tin cá nhân vẫn còn phổ biến. Vì vậy, việc ra đời Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân vào thời điểm này là hết sức cần thiết. Ông cũng đề nghị Bộ Công an xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm để tạo ra tính răn đe cao, đồng thời nhấn mạnh rằng các chế tài xử lý hình sự và xử phạt hành chính đối với hành vi xâm phạm DLCN cần phải được thực hiện một cách nghiêm túc.