Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024 (Luật số 36/2024/QH15) được Quốc hội thông qua ngày 27/6/2024 sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2025, thay thế Luật Giao thông đường bộ 2008. Bộ luật Giao thông Đường bộ mới được xem là một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật về giao thông đường bộ, nhằm đảm bảo trật tự và an toàn cho người dân.

Khái niệm và phạm vi điều chỉnh

Khái niệm

Bộ luật Giao thông đường bộ là hệ thống các quy định pháp luật điều chỉnh hành vi của người và phương tiện tham gia giao thông trên đường bộ với mục đích đảm bảo trật tự và an toàn giao thông, quản lý hoạt động giao thông đường bộ và xây dựng văn hóa giao thông. 

Cụ thể, bộ luật này hướng đến việc giảm thiểu tai nạn, ùn tắc giao thông, bảo vệ tính mạng, sức khỏe, tài sản của người tham gia giao thông, đồng thời quy định về kết cấu hạ tầng, phương tiện, người điều khiển phương tiện, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật và xây dựng môi trường giao thông văn minh, lịch sự.

Phạm vi điều chỉnh

Luật này quy định về quy tắc, phương tiện, người tham gia giao thông đường bộ, chỉ huy, điều khiển, tuần tra, kiểm soát, giải quyết tai nạn giao thông đường bộ, trách nhiệm quản lý nhà nước và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến trật tự, an toàn giao thông đường bộ.

Tầm quan trọng của Bộ luật Giao thông Đường bộ

Bộ luật Giao thông Đường bộ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc đảm bảo trật tự, an toàn và hiệu quả của hệ thống giao thông đường bộ.

Cụ thể, bộ luật này mang những ý nghĩa sau: Đảm bảo an toàn giao thông thông qua việc đưa ra các quy tắc và quy định nhằm giảm thiểu tai nạn giao thông, bảo vệ tính mạng và tài sản của người tham gia giao thông, cùng với các quy định về tốc độ, làn đường, biển báo, tín hiệu giao thông… 

Giúp người tham gia giao thông di chuyển một cách an toàn và có trật tự; quản lý hoạt động giao thông bằng cách quy định về việc xây dựng, bảo trì và quản lý cơ sở hạ tầng giao thông đường bộ, cùng với các quy định về đăng ký, kiểm định phương tiện, cấp giấy phép lái xe…

Giúp quản lý số lượng và chất lượng phương tiện tham gia giao thông; xây dựng văn hóa giao thông thông qua việc góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người tham gia giao thông, cùng với các quy định về hành vi ứng xử, trách nhiệm của người tham gia giao thông giúp xây dựng một môi trường giao thông văn minh và lịch sự và phát triển kinh tế – xã hội.

Vì hệ thống giao thông đường bộ an toàn và hiệu quả là yếu tố quan trọng để thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội. Bộ luật góp phần tạo ra một môi trường giao thông thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa và đi lại của người dân.

Nội dung cơ bản của Bộ luật Giao thông Đường bộ

Quy định về phương tiện giao thông

Tất cả phương tiện, cả xe cơ giới và xe thô sơ đều phải đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn kỹ thuật, đáp ứng quy định về khí thải và tiếng ồn. Xe cơ giới phải được đăng ký và kiểm định định kỳ, đồng thời có đầy đủ giấy tờ. 

Luật cũng quy định rõ hơn về điều kiện của các loại xe cơ giới, xe đưa đón trẻ em, và phương tiện giao thông của người khuyết tật. Xe thô sơ phải đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông. Phương tiện giao thông công cộng phải đảm bảo tiêu chuẩn về chất lượng dịch vụ và an toàn.

Quy định về người tham gia giao thông

Người tham gia giao thông có quyền được tham gia giao thông an toàn, được cung cấp thông tin, yêu cầu giải quyết vấn đề và được bồi thường thiệt hại. Nghĩa vụ bao gồm tuân thủ luật lệ, đảm bảo an toàn, không gây cản trở giao thông và thông báo vi phạm. 

Người đi bộ phải đi đúng nơi quy định, người điều khiển phương tiện phải có giấy phép lái xe, tuân thủ tốc độ, làn đường và không sử dụng điện thoại khi lái xe. LLuật cũng có các quy định đặc biệt nhằm hỗ trợ người khuyết tật và người điều khiển phương tiện giao thông công cộng.

Quy định về cơ sở hạ tầng giao thông

Chú trọng nâng cao chất lượng cơ sở hạ tầng giao thông, đảm bảo an toàn và hiệu quả. Quy hoạch phải đồng bộ, kết nối liên vùng, xây dựng tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật và chú trọng người khuyết tật. 

Quản lý, bảo trì được quy định rõ trách nhiệm, thực hiện định kỳ và ứng dụng công nghệ. Hệ thống biển báo, đèn tín hiệu và vạch kẻ đường được thống nhất, tăng cường cảnh báo nguy hiểm. Đường dành cho người đi bộ và xe thô sơ được ưu tiên xây dựng.

Các biện pháp đảm bảo an toàn giao thông

Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024 (có hiệu lực từ 01/01/2025) đưa ra nhiều biện pháp toàn diện để đảm bảo an toàn giao thông, tập trung vào cả người tham gia giao thông, phương tiện và cơ sở hạ tầng. 

Cụ thể, luật tăng cường giáo dục, kiểm tra và xử phạt nghiêm minh, áp dụng hệ thống tính điểm bằng lái xe, quy định chặt chẽ về kiểm định phương tiện và nâng cao tiêu chuẩn an toàn. Đồng thời, luật chú trọng quy hoạch đồng bộ, bảo trì cơ sở hạ tầng, hoàn thiện hệ thống biển báo và tín hiệu, cũng như khuyến khích ứng dụng công nghệ. 

Năng lực của lực lượng chức năng được tăng cường thông qua đào tạo và trang bị hiện đại, cùng với sự phối hợp hiệu quả. Luật cũng đưa ra các biện pháp đặc biệt để bảo vệ trẻ em và người yếu thế, nhằm tạo ra một môi trường giao thông an toàn cho tất cả mọi người.

Chế tài xử lý vi phạm giao thông

Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024 tăng cường chế tài xử lý vi phạm giao thông, bao gồm phạt tiền tăng nặng, tước quyền sử dụng giấy phép lái xe, tạm giữ phương tiện và truy cứu trách nhiệm hình sự. 

Các hành vi vi phạm như nồng độ cồn, tốc độ, làn đường, giấy phép lái xe và an toàn kỹ thuật phương tiện đều có mức phạt cao hơn. Đặc biệt, hệ thống tính điểm bằng lái xe được áp dụng, vi phạm sẽ bị trừ điểm và có thể dẫn đến tước bằng. 

Quy trình xử lý vi phạm được quy định rõ ràng, đảm bảo minh bạch và công bằng, người vi phạm có quyền khiếu nại. Luật cũng tăng cường sử dụng thiết bị kỹ thuật, nâng cao năng lực của lực lượng chức năng.

Những điểm mới và sửa đổi trong Bộ luật Giao thông Đường bộ

Bổ sung quy định về hệ thống trừ điểm giấy phép lái xe

Theo Điều 58 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024, mỗi giấy phép lái xe sẽ được cấp 12 điểm mỗi năm, và mỗi hành vi vi phạm sẽ bị trừ điểm tùy thuộc vào tính chất và mức độ. 

Điểm trừ sẽ được cập nhật vào hệ thống cơ sở dữ liệu ngay sau khi quyết định xử phạt có hiệu lực và thông báo cho người bị trừ điểm giấy phép lái xe biết. Khi hết điểm, tài xế phải thi lại để được cấp lại giấy phép. Tuy nhiên, phải sau ít nhất là 06 tháng kể từ ngày bị trừ hết điểm, người lái xe mới được thi lại.

Thay đổi phân hạng giấy phép lái xe và tăng độ tuổi tối đa của người lái xe

Từ ngày 01/01/2025, giấy phép lái xe được phân chia thành 15 hạng, tăng 2 hạng so với quy định hiện nay, gồm các hạng GPLX: A, A1, B, B1, C, C1, D, D1, D2, BE, C1E, CE, DE, D1E, D2E với các quy định cụ thể về loại phương tiện và khối lượng được phép điều khiển. Đặc biệt, mở rộng phạm vi điều chỉnh với cả xe điện.

Luật cũng đã điều chỉnh tăng độ tuổi tối đa của người lái xe ô tô chở khách (bao gồm cả xe buýt) từ 29 chỗ trở lên (không tính chỗ ngồi của tài xế) và xe giường nằm. Cụ thể, độ tuổi tối đa đối với nam là 57 tuổi và đối với nữ là 55 tuổi. Ngoài ra, người điều khiển phương tiện giao thông đường bộ phải đáp ứng các tiêu chuẩn sức khỏe phù hợp với từng loại phương tiện mà họ được phép vận hành.

Xe đưa đón trẻ mầm non, học sinh phải có thiết bị cảnh báo, chống bỏ quên trẻ

Theo Điều 46 Luật Trật tự, An toàn Giao thông Đường bộ, xe ô tô kinh doanh vận tải chở trẻ em mầm non và học sinh phải đáp ứng các yêu cầu sau: Trang bị thiết bị ghi hình, cảnh báo chống bỏ quên trẻ em, dây đai an toàn hoặc ghế ngồi phù hợp với lứa tuổi; Niên hạn sử dụng không quá 20 năm và có màu sơn theo quy định; Bố trí ít nhất 1 người quản lý trên xe, 2 người nếu xe từ 29 chỗ trở lên và chở từ 27 trẻ trở lên. 

Đồng thời, người lái xe phải có ít nhất 2 năm kinh nghiệm, chịu trách nhiệm kiểm tra trẻ em khi xuống xe. Cơ sở giáo dục phải xây dựng quy trình an toàn, hướng dẫn và giám sát việc đưa đón học sinh. Đồng thời xe đưa đón được ưu tiên trong tổ chức giao thông.

Thay đổi thời gian bắt buộc bật đèn xe

Theo khoản 1 Điều 20 Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ 2024, người lái xe, người điều khiển xe máy chuyên dùng tham gia giao thông đường bộ phải bật đèn chiếu sáng phía trước trong thời gian từ 18 giờ ngày hôm trước đến 06 giờ ngày hôm sau hoặc có sương mù, khói, bụi, trời mưa, thời tiết xấu làm hạn chế tầm nhìn.

Sử dụng một phần tiền xử phạt để đảm bảo an toàn giao thông

Theo Điều 4 của Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, Nhà nước bố trí tương ứng từ khoản tiền xử phạt vi phạm hành chính về trật tự, an toàn giao thông đường bộ và tiền đấu giá biển số xe sau khi nộp vào ngân sách nhà nước để tăng cường, hiện đại hóa cơ sở vật chất, phương tiện, bảo đảm an ninh, trật tự an toàn giao thông.

Cho phép đấu giá biển số xe máy, giá khởi điểm từ 5 triệu đồng

Theo Điều 37, giá khởi điểm đấu giá xe mô tô, xe máy là từ 5 triệu đồng; xe ô tô là từ 40 triệu đồng trở lên. Người tham gia đấu giá cần đặt trước một khoản tiền không thấp hơn mức giá khởi điểm của loại biển số xe đưa ra đấu giá. 

Trong trường hợp khi hết thời hạn đăng ký mà chỉ có một người đăng ký hoặc có nhiều người đăng ký nhưng chỉ có một người tham gia đấu giá, hoặc có nhiều người tham gia nhưng chỉ có một người trả giá ít nhất bằng giá khởi điểm, thì người đó sẽ được xác định là người trúng đấu giá.

Bổ sung quy định kiểm định khí thải xe máy

Điều 42 Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ quy định: Việc kiểm định đối với xe mô tô, xe gắn máy chỉ thực hiện kiểm định khí thải. Việc này thực hiện theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường, phải được thực hiện tại các cơ sở kiểm định khí thải đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.

Bổ sung trường hợp được chở 3 người

Theo khoản 1 Điều 33 Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ 2024, người lái xe mô tô hai bánh, xe gắn máy chỉ được chở một người, trừ những trường hợp sau thì được chở tối đa hai người: Chở người bệnh đi cấp cứu; Áp giải người có hành vi vi phạm pháp luật; Trẻ em dưới 12 tuổi; Người già yếu hoặc người khuyết tật. 

So với Luật Giao thông đường bộ 2008 Luật mới bổ sung thêm trường hợp được chở người già yếu hoặc người khuyết tật.

Bổ sung trường hợp không được vượt xe và không được dừng xe, đỗ xe

So với quy định trước đây, khoản 6 Điều 14 Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ 2024 đã bổ sung các trường hợp không được vượt xe, bao gồm: Vượt ở phần đường dành cho người đi bộ qua đường; Vượt khi có người đi bộ, xe lăn của người khuyết tật qua đường; Vượt trong hầm đường bộ.

Khoản 6 Điều 18 bổ sung một số trường hợp không được dừng xe, đỗ xe, bao gồm: Cách xe ô tô đang đỗ ngược chiều dưới 20 mét trên đường phố hẹp, dưới 40 mét trên đường có một làn xe cơ giới trên một chiều đường; Trên đường dành riêng cho xe buýt, trên miệng cống thoát nước, miệng hầm của đường điện thoại, điện cao thế, chỗ dành riêng cho xe chữa cháy lấy nước; trên lòng đường, vỉa hè trái quy định của pháp luật.

Loại biển số xe không được định danh

Theo khoản 3 Điều 36 Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ 2024, biển số xe nền màu đỏ, chữ và số màu trắng cấp cho xe quân sự không quản lý theo mã định danh như các loại biển số xe thông thường.

Trường hợp phải giảm tốc độ, dừng lại khi có đèn xanh

Khoản 4 Điều 11 Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ 2024 đã có một số thay đổi về tín hiệu đèn giao thông, cụ thể: bổ sung trường hợp người đi bộ, xe lăn của người khuyết tật đang đi ở lòng đường, người điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ phải giảm tốc độ hoặc dừng lại nhường đường cho người đi bộ, xe lăn của người khuyết tật qua đường kể cả khi tín hiệu đèn màu xanh.

Không được cho trẻ dưới 10 tuổi và cao dưới 1,35m ngồi cùng hàng ghế tài xế từ 01/01/2026

Khoản 3 Điều 10 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024 bổ sung quy tắc chung trong giao thông đường bộ như sau: không được cho trẻ em dưới 10 tuổi và chiều cao dưới 1,35 mét ngồi cùng hàng ghế tài xế, trừ loại xe ô tô chỉ có một hàng ghế; người lái xe phải sử dụng, hướng dẫn sử dụng thiết bị an toàn phù hợp cho trẻ em. Quy định trên có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2026 theo khoản 2 Điều 88.

Vai trò của cơ quan quản lý, nhà trường và người dân trong việc thực hiện luật

Việc thực hiện Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024 đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, nhà trường và người dân. Cơ quan quản lý cần hoàn thiện pháp luật, tổ chức thực thi nghiêm minh, đầu tư cơ sở hạ tầng và tăng cường tuyên truyền. 

Nhà trường có trách nhiệm giáo dục kiến thức, kỹ năng và ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh, xây dựng môi trường giao thông an toàn. Người dân cần tự giác tuân thủ luật lệ, tham gia tuyên truyền và phản ánh vi phạm. Sự chung tay của tất cả các bên sẽ tạo nên một môi trường giao thông an toàn, văn minh và hiện đại.