Doanh nghiệp dân tộc không chỉ đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế mà còn là biểu tượng của sức mạnh tự cường và bản sắc văn hóa Việt Nam. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự chuyển dịch mạnh mẽ của cơ cấu kinh tế, việc phát triển các doanh nghiệp dân tộc đủ năng lực cạnh tranh với các doanh nghiệp trong khu vực và quốc tế là một nhiệm vụ cấp bách. Những doanh nghiệp này không chỉ góp phần đổi mới mô hình tăng trưởng, dẫn dắt các ngành kinh tế chủ chốt, mà còn nâng cao giá trị thương hiệu Việt, thúc đẩy quá trình hội nhập và khẳng định vị thế của đất nước trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Nhận thức bước đầu về doanh nghiệp dân tộc
Tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XII, Thủ tướng Chính phủ lần đầu tiên đưa ra khái niệm “doanh nghiệp dân tộc” (DNDT). Tuy nhiên, định nghĩa về DNDT, chiến lược phát triển, lộ trình và các chính sách hỗ trợ của Nhà nước vẫn cần được xác định rõ ràng. Mặc dù chỉ là khái niệm sơ khởi, nhưng điều này đã mở ra một hướng đi quan trọng cho đất nước trong bối cảnh mới: tận dụng tối đa nội lực, phát triển các doanh nghiệp trong nước, tạo nền tảng vững chắc cho nền kinh tế.
Ngày 17/11/2022, Ban Chấp hành Trung ương ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, nhằm định hướng những tư duy mới, các chủ trương, nhiệm vụ và giải pháp để thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, góp phần thực hiện mục tiêu Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Đây là nghị quyết riêng đầu tiên của Đảng về công nghiệp hóa, hiện đại hóa từ khi Đổi mới vào năm 1986 và được kỳ vọng lớn. Trong Nghị quyết số 29-NQ/TW, vai trò của doanh nghiệp và doanh nhân được nhấn mạnh như một trụ cột quan trọng: doanh nghiệp trong nước, bao gồm cả doanh nghiệp nhà nước và tư nhân, là “động lực chính, chủ đạo” trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, và vai trò đi đầu của đội ngũ trí thức, doanh nhân Việt Nam cần được phát huy mạnh mẽ.
Cách tiếp cận này về vai trò của doanh nghiệp và doanh nhân trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa phản ánh sự cầu thị và thực tế sau nhiều năm xây dựng nền kinh tế thị trường. Trước đó, tại Nghị quyết 10-NQ/TW năm 2017, khu vực kinh tế tư nhân chỉ được xác định là “một động lực quan trọng” của nền kinh tế. Nghị quyết 29-NQ/TW tiếp tục khẳng định vai trò của doanh nghiệp dân tộc.
Ngày 10/10/2023, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 41-NQ/TW về xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ doanh nhân Việt Nam trong thời kỳ mới, tiếp tục khẳng định và nâng cao vị trí của doanh nghiệp dân tộc, đồng thời yêu cầu “có chính sách đột phá để hình thành và phát triển các doanh nghiệp dân tộc quy mô lớn, có khả năng dẫn dắt các ngành, lĩnh vực trọng yếu”.
Cần nhiều hơn nữa những doanh nghiệp dân tộc
Trong thời gian gần đây, nhiều doanh nghiệp lớn tại Việt Nam đã nổi lên như những “con sếu đầu đàn”, đóng vai trò chủ chốt và tiên phong trong việc dẫn dắt sự phát triển của các ngành nghề và nền kinh tế nói chung. Các tên tuổi lớn như Viettel, PVN, Vingroup, FPT, THACO, Hòa Phát, TH, Vinamilk, Masan… không chỉ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn góp phần nâng cao Thương hiệu Quốc gia trên thế giới.
Khu vực kinh tế tư nhân hiện chiếm khoảng 85% lực lượng lao động và đóng góp khoảng 34% vào thuế thu nhập doanh nghiệp.
Năm 2023, khu vực này đóng góp khoảng 46% GDP, tạo ra khoảng 30% nguồn thu ngân sách nhà nước và thu hút 85% lực lượng lao động. Tỷ lệ đóng góp thuế thu nhập doanh nghiệp đạt khoảng 34%. Các doanh nghiệp tư nhân lớn ở Việt Nam hiện đã tích lũy đủ năng lực về quy mô vốn, công nghệ và quản trị, có thương hiệu vươn ra thị trường khu vực và quốc tế.
Điển hình như Thaco Trường Hải, một doanh nghiệp tham gia sâu vào chuỗi cung ứng, luôn mang trong mình khát vọng đưa sản phẩm công nghiệp sản xuất chế tạo “Made in Vietnam” ra thế giới. Hiện tại, tỷ lệ nội địa hóa của Thaco đã đạt đến 70% đối với một số dòng xe. Tương tự, Vinfast cũng là một đơn vị tiên phong với tỷ lệ nội địa hóa đạt 60%, bao gồm các bộ phận quan trọng như khung gầm, nội thất, ngoại thất, hệ thống điện và tự động hóa.
Nhiều doanh nghiệp đã vươn lên làm chủ công nghệ, đi đầu trong đổi mới sáng tạo, xây dựng thương hiệu mạnh, tạo hệ sinh thái cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển. Những doanh nghiệp này cũng tiên phong trong việc chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và tham gia giải quyết những vấn đề lớn của đất nước. Hơn nữa, các doanh nghiệp tư nhân này còn thúc đẩy sản xuất trong nước, giảm sự phụ thuộc vào hàng nhập khẩu, góp phần bảo vệ an ninh kinh tế và đảm bảo chủ quyền quốc gia, đặc biệt trong các lĩnh vực viễn thông, năng lượng và quốc phòng.
Nhờ sự phát triển mạnh mẽ của các doanh nghiệp này, nền kinh tế Việt Nam đã có những chuyển biến lớn, từ một nền kinh tế nông nghiệp sang một nền kinh tế công nghiệp hóa, hiện đại hóa, ngày càng vững mạnh và bền vững hơn.
