Bên mái nhà rông làng Kon Brăp Ju. Ảnh: K.M
Nằm bên dòng sông Đăk Pne hiền hòa, hai ngôi làng Kon Brăp Ju và Kon Biêu (xã Tân Lập, huyện Kon Rẫy, tỉnh Kon Tum) là nơi sinh sống của đồng bào dân tộc Ba Na và Xơ Đăng. Nơi đây không chỉ nổi tiếng với những ngôi nhà rông đặc trưng, biểu tượng văn hóa của mỗi tộc người, mà còn là nơi lưu giữ những giá trị truyền thống quý báu.
Hai ngôi làng, hai sắc màu văn hóa
Kon Brăp Ju là nơi sinh sống lâu đời của người Ba Na (nhóm Giơ Lâng), trong khi Kon Biêu là nơi quần tụ của người Xơ Đăng (nhánh Tơ Đrá). Hai ngôi làng được nối liền bởi cây cầu treo bắc qua sông Đăk Pne tạo nên sự giao thoa văn hóa độc đáo.
Nhà rông – biểu tượng văn hóa của mỗi tộc người, là nơi diễn ra các hoạt động sinh hoạt cộng đồng, lễ hội truyền thống. Tại Kon Brăp Ju, già làng A Jring Đeng tự hào kể về những giá trị văn hóa truyền thống được người dân gìn giữ, từ nếp ăn, nếp ở đến nếp mặc. Bếp lửa, linh hồn của ngôi nhà sàn truyền thống, luôn được giữ ấm áp.
Người Ba Na nổi tiếng với nghề đan lát và dệt thổ cẩm. Những chiếc gùi, tấm vải thổ cẩm không chỉ là vật dụng sinh hoạt mà còn là sản phẩm văn hóa độc đáo. Nhà rông Kon Brăp Ju với diện tích hơn 300m2, là nơi tổ chức các lễ hội truyền thống như mừng năm mới, xuống giống, ăn lúa mới… Đội văn nghệ cồng chiêng của làng, dưới sự dẫn dắt của nghệ nhân A Jring Đeng góp phần gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa cồng chiêng.
Tại Kon Biêu, nhà rông cũng là trung tâm sinh hoạt cộng đồng. Già làng A Hiang chia sẻ về những phong tục, tập quán tốt đẹp được người dân gìn giữ như nghề dệt truyền thống, các lễ hội truyền thống… Dù cuộc sống có nhiều thay đổi, người dân Kon Biêu vẫn giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống, đặc biệt là kỹ thuật dựng nhà rông độc đáo.
Dù sở hữu tiềm năng du lịch cộng đồng, Kon Brăp Ju và Kon Biêu vẫn chưa phát triển mạnh mẽ. Huyện Kon Rẫy xác định phát triển du lịch bền vững, không phá vỡ cấu trúc văn hóa vốn có.
Với sự tham gia của các già làng, nghệ nhân những giá trị văn hóa truyền thống như nghề đan lát, tạc tượng, làm gốm, cồng chiêng, múa xoang… được truyền dạy cho thế hệ trẻ. Huyện Kon Rẫy cũng chú trọng bảo tồn và phục hồi nhà rông, tổ chức các lễ hội truyền thống, ngày hội văn hóa… gắn liền với không gian buôn làng.
Trong quá trình phát triển, việc bảo tồn những phong tục, tập quán tốt đẹp, giữ gìn yếu tố văn hóa gốc là rất quan trọng. Huyện Kon Rẫy đề cao vai trò của nghệ nhân, cộng đồng trong việc lưu giữ và thực hành tri thức dân gian để văn hóa bản địa tự thân tỏa sáng.
