Nền tảng cốt lõi của sự phát triển

Để đưa nghiên cứu khoa học (NCKH) thoát khỏi tình trạng “cất tủ” cần có sự thay đổi mang tính quyết liệt trong tư duy và hành động. Cùng với những chuyển biến tích cực về cơ chế, chính sách của Đảng và Nhà nước, tập trung khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (KHCN, ĐMST&CĐS), nền KHCN nước nhà chắc chắn sẽ có những bước tiến đột phá.

Ngày 13/3, tại buổi họp Tiểu ban Kinh tế – Xã hội Đại hội Đảng lần thứ 14, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển đột phá trong khoa học công nghệ KHCN, ĐMST & CĐS theo Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Theo Thủ tướng, đây là nền tảng then chốt cho sự phát triển nhanh chóng và bền vững của đất nước.

Thủ tướng đặc biệt lưu ý về việc ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) trong công tác quản lý, điều hành của Đảng và Nhà nước. Đồng thời, ông đề xuất việc sử dụng trợ lý ảo để hỗ trợ công dân qua đó bảo đảm quản trị thông minh và hiệu quả trong bối cảnh chuyển đổi số toàn diện.

Chủ đề Phát triển đột phá trong KHCN, ĐMST & CĐS được lãnh đạo Đảng, Nhà nước nhấn mạnh trong nhiều năm qua. Thực tế, những yếu tố này đã và đang tác động mạnh mẽ đến nhiều lĩnh vực trong đời sống và quản lý nhà nước giúp giảm thiểu thủ tục hành chính, tiết kiệm chi phí và công sức, đồng thời mang lại sự tiện lợi cho người dân. Các ví dụ điển hình như thanh toán không dùng tiền mặt hay quản lý dữ liệu dân cư quốc gia đã đạt được những kết quả tích cực. Tuy nhiên, trong bối cảnh xu thế toàn cầu, chúng ta không thể tự mãn mà cần tiếp tục cải tiến, đặc biệt là trong việc phát triển năng lực tự nghiên cứu khoa học công nghệ.

Phát triển KHCN, ĐMST & CĐS đã lan tỏa mạnh mẽ đến các địa phương. Cùng ngày 13/3, tại Phiên họp thứ nhất Ban Chỉ đạo về phát triển KHCN, ĐMST & CĐS tổ chức tại một tỉnh miền Trung, nhiều ý kiến thẳng thắn đã được đưa ra nhằm chỉ ra những tồn tại cần sớm khắc phục.

Trong phiên họp, lãnh đạo một đơn vị cấp Sở của tỉnh cho biết, hàng năm tỉnh đều triển khai các đề tài NCKH. Theo quy trình, sau khi nghiệm thu, các đề tài khoa học cần được ứng dụng thực tiễn và sau hai năm phải báo cáo kết quả ứng dụng của đề tài đó. Tuy nhiên, ông cho rằng, thực tế cho thấy một số đề tài sau khi nghiệm thu xong lại bị “cất tủ” mà không được triển khai, dẫn đến việc không có đánh giá thực tế về hiệu quả ứng dụng. “Đã đến lúc phải nói thẳng thắn rằng, nhiều đề tài NCKH sau khi nghiệm thu chỉ hoàn thành nhiệm vụ mà không được ứng dụng thực tế. Nếu tình trạng này vẫn tiếp diễn, sẽ không bao giờ có sự ứng dụng khoa học vào đổi mới sáng tạo”, vị cán bộ này nhấn mạnh.

Thực tế, một đại biểu cho thấy về việc giao và triển khai nghiên cứu các đề tài khoa học và sáng kiến kinh nghiệm tại các cơ quan Đảng, Mặt trận và cơ quan nhà nước. Theo ông, trước đây, “sáng kiến kinh nghiệm chủ yếu được hội đồng đánh giá để công nhận chiến sĩ thi đua cấp cơ sở, phục vụ cho việc nâng lương trước thời hạn. Sau khi được công nhận và nghiệm thu, sáng kiến chỉ để đó, không được áp dụng thực tế. Nghiệm thu xong, họ chỉ đem cất tủ”. Vì vậy, ông nhấn mạnh, “cần phải đổi mới quy trình này, để mỗi sáng kiến sau khi nghiệm thu phải được đưa ngay vào áp dụng trong cơ quan”.

Bí thư Tỉnh ủy địa phương cho biết, trong quá trình xây dựng văn kiện Đại hội Đảng các cấp sắp tới, KHCN, ĐMST và CĐS sẽ được coi là “động lực của động lực”. Ông yêu cầu cần khẩn trương rà soát và xây dựng các cơ chế, chính sách đột phá nhằm thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa sự phát triển của KHCN, ĐMST và CĐS.

Mặc dù nghiên cứu khoa học là một lĩnh vực khó và không phải tất cả các đề tài đều thành công, nhưng để thay đổi thực trạng “cất tủ” như đã nêu, trước tiên chúng ta cần thay đổi quan niệm và quyết tâm. Cùng với việc cải cách cơ chế, chính sách của Đảng và Nhà nước theo hướng khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho nghiên cứu KHCN, ĐMST và CĐS nền khoa học công nghệ của chúng ta sẽ có những bước tiến mới.