Nghệ An: Người dân mỏi mòn chờ tái định cư sau 6 năm ảnh hưởng bởi Thủy điện Bản Vẽ

Sau hơn 6 năm kể từ khi Thủy điện Bản Vẽ xả lũ gây thiệt hại nghiêm trọng cho người dân, các phương án tái định cư (TĐC) và hỗ trợ đã được thống nhất nhưng đến nay vẫn chưa được triển khai, khiến nhiều hộ dân tại Nghệ An phải sống trong cảnh chờ đợi kéo dài.

Nhà máy Thủy điện Bản Vẽ. (Ảnh: Tám Bảy)
Nhà máy Thủy điện Bản Vẽ. (Ảnh: Tám Bảy)

Thảm họa lũ lụt và hệ quả nặng nề

Trong trận lũ lịch sử ngày 30-31/8/2018, do ảnh hưởng của cơn bão số 4, Thủy điện Bản Vẽ đã xả lũ để đảm bảo an toàn hồ chứa. Tuy nhiên, việc này đã gây ra hậu quả nặng nề cho nhiều hộ dân tại xã Yên Na (huyện Tương Dương) và các khu vực lân cận. Hàng chục ngôi nhà bị sạt lở, đổ sập, đất sản xuất mất trắng, nhiều công trình công cộng bị hư hỏng nghiêm trọng.

Ngay sau sự cố, Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành và địa phương nhanh chóng rà soát, đánh giá thiệt hại để đưa ra phương án hỗ trợ. Tại cuộc họp do Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng chủ trì năm 2019, Văn phòng Chính phủ đã ban hành Thông báo 143/TB-VPCP, yêu cầu Bộ Công Thương phối hợp với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và UBND tỉnh Nghệ An giải quyết vướng mắc về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.

Kế hoạch thống nhất nhưng chưa được thực hiện

Theo thống kê, hơn 30 tỷ đồng đã được phê duyệt để thực hiện hai hạng mục chính: hỗ trợ tái định cư 17 hộ dân ở cụm Xốp Vi và bản Xốp Chảo (xã Lượng Minh), với kinh phí hơn 25 tỷ đồng; xây dựng khu tái định cư Khe Chóng để di dời khẩn cấp 19 hộ dân tại Bản Vẽ (xã Yên Na), kinh phí hơn 5,5 tỷ đồng.

Mặc dù phương án đã được thông qua, đến nay, kế hoạch vẫn nằm trên giấy. Mới đây nhất, ngày 28/8/2024, Bộ Công Thương tiếp tục thống nhất phương án tái định cư tại Báo cáo số 218, khẳng định nguồn kinh phí thuộc trách nhiệm của EVN và Tổng Công ty Phát điện 1 (EVNGENCO1). Tuy nhiên, đến nay, việc triển khai vẫn bị trì hoãn.

Những ngôi nhà hạ lưu Thủy điện Bản Vẽ bị đổ sập hồi năm 2018. (Ảnh: Ngô Toàn)
Những ngôi nhà hạ lưu Thủy điện Bản Vẽ bị đổ sập hồi năm 2018. (Ảnh: Ngô Toàn)

Người dân mòn mỏi chờ đợi

Ông Vi Thanh Tùng, Chủ tịch UBND xã Yên Na, cho biết: “Người dân đã chờ đợi suốt 6 năm, từ hy vọng này đến thất vọng khác. Lần nào tiếp xúc cử tri cũng bị hỏi khi nào sẽ thực hiện tái định cư, nhưng chính quyền địa phương vẫn chưa thể trả lời.”

Tương tự, ông Nguyễn Hữu Hiến, Phó Chủ tịch UBND huyện Tương Dương, chia sẻ: “Từ năm 2019 đến nay, sự việc đã được Trung ương nhiều lần chỉ đạo. Tuy nhiên, gần đây phía chủ đầu tư lại cho rằng không đủ thẩm quyền. Quan điểm của huyện là EVN phải có trách nhiệm hỗ trợ để người dân sớm ổn định cuộc sống.”

Câu chuyện tương tự tại Thanh Chương

Không chỉ tại Tương Dương, tình trạng chậm trễ còn xảy ra ở các khu tái định cư của hai xã Ngọc Lâm và Thanh Sơn (huyện Thanh Chương). Đây là nơi sinh sống của hơn 2.100 hộ dân đã nhường đất cho dự án Thủy điện Bản Vẽ từ năm 2007-2009.

Dù các phương án hỗ trợ, xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu như chợ, nhà văn hóa, sân vận động, hay đài tưởng niệm liệt sĩ đã được thống nhất từ năm 2018, đến nay, không một hạng mục nào được thực hiện. Người dân tại đây gọi hai xã này là “xã 3 không”: không chợ, không đài tưởng niệm, không sân vận động.

Ông Lê Đình Thanh, Phó Chủ tịch UBND huyện Thanh Chương, bày tỏ sự bất bình: “Các hạng mục đã được Chính phủ và Bộ Công Thương đồng ý từ đầu, nhưng đến nay lại yêu cầu xin ý kiến Trung ương lần nữa. Nếu không thực hiện từ đầu, địa phương đã có thể tìm nguồn vốn khác để triển khai, tránh để người dân ngóng trông suốt nhiều năm qua.”

Thủy điện Bản Vẽ và trách nhiệm của EVN

Thủy điện Bản Vẽ, do EVN làm chủ đầu tư, là công trình trọng điểm quốc gia, khởi công năm 2004 và vận hành từ 2010. Mỗi năm, nhà máy cung cấp trung bình hơn 1.084 triệu kWh điện, đóng góp quan trọng cho lưới điện quốc gia.

Tuy nhiên, sự phát triển của thủy điện này đã khiến hơn 3.000 hộ dân thuộc 34 bản làng tại huyện Tương Dương phải di dời. Không ít người rời bỏ nơi chốn quen thuộc để nhường đất cho dự án, nhưng cuộc sống tại các khu tái định cư đến nay vẫn chưa được đảm bảo.

Lời hứa còn dang dở

Sự chậm trễ trong việc thực hiện các phương án hỗ trợ, tái định cư không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của người dân mà còn làm giảm niềm tin vào các cam kết của cơ quan chức năng và chủ đầu tư.

Trách nhiệm giải quyết thuộc về các bên liên quan, bao gồm Bộ Công Thương, EVN, UBND tỉnh Nghệ An và các đơn vị địa phương. Để người dân sớm ổn định cuộc sống, các bên cần khẩn trương phối hợp và triển khai các biện pháp hỗ trợ đã được thống nhất, không để tình trạng này kéo dài thêm nữa.