Phân cấp, phân quyền: Giải pháp then chốt phát triển đô thị bền vững

Bộ Xây dựng vừa trình Chính phủ Dự thảo Luật Quản lý phát triển đô thị, thể hiện rõ quan điểm phân cấp và phân quyền, trao quyền quyết định cho các địa phương.

Theo dự thảo, chính quyền địa phương sẽ chủ động thực hiện các nhiệm vụ phát triển đô thị, Trung ương giữ vai trò hướng dẫn và hỗ trợ. Đồng thời, cộng đồng dân cư được khuyến khích tham gia giám sát nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả. Dự thảo cũng đề xuất nhiều giải pháp sáng tạo, giúp tối ưu hóa không gian đô thị và tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

Với hơn 900 đô thị phân bố khắp sáu vùng kinh tế-xã hội, Việt Nam sở hữu một hệ thống đô thị phong phú và đa dạng. Quá trình đầu tư và phát triển của mỗi đô thị đều gắn liền với những đặc trưng riêng về tự nhiên, lịch sử, kinh tế, văn hóa và xã hội, tạo nên nguồn lực độc đáo cho từng địa phương. Nguồn lực này đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng hệ thống đô thị Việt Nam phát triển bền vững.

Địa phương giữ vai trò chủ chốt trong quy hoạch đô thị

Dự thảo Luật được coi là nền tảng pháp lý then chốt để cụ thể hóa chính sách phân cấp, phân quyền cho địa phương trong lĩnh vực phát triển đô thị. Thông qua đó, địa phương có thể khai thác hiệu quả nguồn lực và phát huy tính sáng tạo trong việc quy hoạch không gian đô thị. Từng địa phương sẽ tự chủ lập kế hoạch, chương trình và áp dụng các biện pháp tối ưu để nâng cao năng lực quản lý và phát triển đô thị.

Theo ông Trần Quốc Thái, Cục trưởng Phát triển đô thị, mỗi đô thị đều có quy hoạch dài hạn, từ 20-25 năm, thậm chí 50 năm, để định hướng phát triển. Để đảm bảo tính đồng bộ và tuân thủ quy hoạch, cần kết hợp đầu tư công với nguồn lực xã hội. Dự thảo Luật đề xuất các địa phương xây dựng kế hoạch phát triển đô thị, xác định ưu tiên và thời hạn hoàn thành hạ tầng khung, đồng thời tích hợp các yếu tố như hạ tầng đồng bộ, không gian ngầm và cải tạo đô thị.

Mục tiêu của công cụ này là điều tiết quá trình triển khai quy hoạch một cách thống nhất và đồng bộ, đồng thời tăng cường tính minh bạch thông qua việc công khai thông tin về các cam kết của Nhà nước. Nhờ đó, hoạt động đầu tư từ xã hội và thị trường sẽ trở nên chủ động và minh bạch hơn, tránh được tình trạng đầu tư lãng phí hoặc thiếu hụt hạ tầng. Điều này cũng giúp đảm bảo sự kết nối liên tục giữa các giai đoạn quy hoạch và khả năng ứng phó linh hoạt với các thay đổi. Chủ trương phân cấp này đã nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ các địa phương.

Dựa trên kinh nghiệm nhiều năm quản lý phát triển đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh, Tiến sĩ Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng thành phố nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tổ chức phát triển đô thị theo chương trình bài bản. Điều này sẽ giúp hạn chế tình trạng phát triển rời rạc, thiếu tính đồng bộ.

“Đối với chương trình phát triển đô thị loại đặc biệt như Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội, Sở Xây dựng hai thành phố này nên tập trung nội dung hoàn thành hạ tầng khung và các tiêu chí, tiêu chuẩn phân loại đô thị. Các chương trình, kế hoạch cải tạo đô thị, phát triển không gian ngầm có thể phê duyệt riêng”, TS Võ Kim Cương đề xuất.

Thực hiện đồng bộ các quy hoạch

Dự thảo Luật Quản lý phát triển đô thị được thiết kế để trao quyền tự chủ cho địa phương. Thay vì quy định các bước thực hiện chi tiết, dự thảo tập trung vào việc xác định các kết quả, nguyên tắc và yêu cầu cần đáp ứng. Dự thảo cung cấp các chỉ tiêu, tiêu chí và tiêu chuẩn cần thiết cũng như các yêu cầu về phát triển bền vững. Điều này giúp địa phương linh hoạt xây dựng và lựa chọn giải pháp phù hợp, đồng thời có cơ sở pháp lý để áp dụng các giải pháp sáng tạo trong thực tiễn.

Theo Cục trưởng Trần Quốc Thái, Dự thảo Luật hướng đến việc cắt giảm thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân. Bên cạnh đó, dự thảo tăng cường giám sát và hướng dẫn từ cơ quan quản lý. Dự thảo luật cũng quy định một thủ tục duy nhất về bàn giao quản lý hạ tầng kỹ thuật, một thủ tục đã hoạt động hiệu quả từ trước đến nay.

Dự thảo Luật không chỉ cắt giảm thủ tục hành chính mà còn tập trung vào việc hiện đại hóa và nâng cao năng lực quản lý đô thị. Dự thảo luật yêu cầu xây dựng cơ sở dữ liệu để áp dụng chuyển đổi số và quy định trách nhiệm đào tạo chuyên sâu cho cán bộ quản lý và chuyên gia. Các thủ tục hành chính trong việc lập, thẩm định và phê duyệt các công cụ quản lý cũng được đơn giản hóa, đồng thời lồng ghép các nội dung phát triển đồng bộ hạ tầng và cải tạo đô thị. Dự thảo Luật lần này sẽ cung cấp một khung pháp lý toàn diện cho phát triển đô thị.

Tại cuộc họp gần đây về việc hoàn thiện dự án Luật, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã nhấn mạnh sự cần thiết phải thực hiện nghiêm túc Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 của Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.

Phó Thủ tướng cũng lưu ý cần tuân thủ các chỉ đạo của Tổng Bí thư và Thủ tướng Chính phủ về phương hướng, quan điểm trong việc xây dựng luật trong giai đoạn hiện nay. Dự thảo Luật chỉ nên quy định những vấn đề đã rõ ràng, đã chín muồi và thuộc thẩm quyền của Quốc hội. Trong khi các vấn đề mới hoặc có tính chất thay đổi sẽ được quy định khung, tạo điều kiện cho Chính phủ hoặc các cơ quan có thẩm quyền khác chi tiết hóa sau.

Phó Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh Dự thảo Luật phải thể hiện rõ nguyên tắc phát triển đô thị dựa trên quy hoạch và hạ tầng. Dự thảo cần quy định triển khai đồng bộ các quy hoạch, ưu tiên các nhiệm vụ, dự án, và nguồn lực để thực hiện định hướng phát triển. Các quy định phải tích hợp các quy hoạch khác nhau và đảm bảo sự kết nối về thời gian triển khai. Cơ quan liên quan cần rà soát để bảo đảm tính đồng bộ với các luật khác, phát triển mô hình đô thị tiên tiến, ứng phó biến đổi khí hậu, và bảo tồn giá trị kiến trúc, văn hóa đô thị.