Văn hóa đọc sách là gì? Thực trạng văn hóa đọc hiện nay
Văn hóa đọc sách đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc xây dựng và phát triển con người toàn diện. Tuy nhiên, thực trạng văn hóa đọc hiện nay đang đặt ra nhiều thách thức và đòi hỏi sự quan tâm của toàn xã hội.
Văn hóa đọc là gì?
Khái niệm văn hóa đọc là gì?
Văn hóa đọc được hiểu là cách mỗi cá nhân, cộng đồng và các cơ quan quản lý nhà nước tiếp cận, trân trọng và duy trì thói quen đọc, bao gồm ba yếu tố chính: thói quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc, phản ánh cách con người ứng xử với tri thức qua sách vở.
Văn hóa đọc cũng là một hình thức hoạt động văn hóa. Bởi việc đọc không chỉ giúp tiếp thu và lan tỏa những giá trị văn hóa từ sách mà còn tạo nền tảng cho sự sáng tạo và phát triển những giá trị mới.
Ngày hội đọc sách là ngày nào?
Ngày sách thế giới, hay được biết đến với tên tiếng Anh là World Book Day – Ngày sách và bản quyền thế giới, là một sự kiện diễn ra hằng năm vào ngày 23/4, do UNESCO – Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc thực hiện. Đây là một trong những hoạt động mạnh mẽ nhất của ngành sách được tổ chức thường niên với ý nghĩa thúc đẩy việc đọc, xuất bản sách và quyền tác giả.
Ngày 23/4 được chọn làm Ngày Sách và Bản quyền Thế giới bởi ý nghĩa đặc biệt gắn liền với văn hóa và lịch sử nhân loại. Tại vùng Catalonia, Tây Ban Nha, đây là ngày kỷ niệm Thánh George (Sant Jordi). Vào ngày này, người dân tặng nhau sách và hoa hồng như biểu tượng của tri thức và tình yêu.
Trùng hợp hơn, ngày 23/4 còn là ngày mà cả ba đại văn hào của thế giới Shakespeare, Cervantes và Inca Garcilaso de la Vega qua đời sau khi để lại cho nhân loại những kiệt tác của mọi thời đại. Theo đó, trong kỳ họp lần thứ 28 của Đại Hội đồng Liên hợp quốc tại Paris (diễn ra từ ngày 25/10 đến ngày 16/11/1995), UNESCO đã quyết định chọn ngày 23/4 hàng năm là “Ngày đọc sách thế giới”
Nhận thấy tầm quan trọng của sách đối với tri thức và sự phát triển của nhân loại, trong kỳ họp lần thứ 28 tại Paris năm 1995, UNESCO đã quyết định chọn ngày 23/4 hàng năm là “Ngày Sách và Bản quyền Thế giới”. Đây không chỉ là dịp tôn vinh giá trị của sách mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của quyền tác giả, khuyến khích văn hóa đọc và tri thức trong xã hội.
Ngày đọc sách Việt Nam
Ngày 24/2/2014, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định lấy 21/4 hằng năm là ngày Sách Việt Nam. Sau đó, để đưa Văn hóa đọc phổ biến rộng rãi hơn, ngày 4/11/2021, Thủ tướng Chính phủ quyết định tổ chức Ngày Sách và Văn hóa Đọc Việt Nam, thay thế cho Ngày Sách Việt Nam trước đó. Sự kiện này vẫn được tổ chức vào ngày 21/4 hàng năm nhằm thúc đẩy và phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng.
Ngày Sách và Văn hoá đọc Việt Nam là một dịp quan trọng nhằm khẳng định vai trò của sách trong việc nâng cao tri thức, kỹ năng, phát triển tư duy, giáo dục, đồng thời rèn luyện nhân cách con người. Bên cạnh đó, sự kiện này còn thúc đẩy phong trào đọc sách trong cộng đồng, góp phần xây dựng một môi trường học tập tích cực, từ gia đình đến cơ quan, tổ chức và trường học.
Theo Kế hoạch, các cơ quan, đơn vị trực thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ tổ chức các hoạt động trong Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam, gắn với các hoạt động sinh hoạt chuyên đề hoặc lồng ghép các sự kiện, hoạt động chính trị của cơ quan, đơn vị, đeo băng rôn, khẩu hiệu chào mừng Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam tại các trụ sở hoặc truyền thông trên trang tin điện tử của cơ quan, đơn vị.
Vai trò và ý nghĩa của văn hóa đọc
Vai trò của văn hoá đọc sách
Vai trò của văn hóa đọc đối với cá nhân
Sách từ lâu đã được xem là kho tàng tri thức vô giá của nhân loại, nơi lưu giữ và truyền tải những tinh hoa văn hóa, khoa học và nghệ thuật. Đối với mỗi cá nhân, văn hóa đọc đóng vai trò như một người bạn đồng hành, mang đến những giá trị thiết thực, góp phần kiến tạo nên một cuộc sống phong phú và ý nghĩa.
Trước hết, đọc sách là con đường ngắn nhất để mở rộng kiến thức và nâng cao hiểu biết. Mỗi trang sách mở ra một thế giới mới, giúp chúng ta tiếp cận thông tin đa dạng, cập nhật kiến thức và mở rộng tầm nhìn. Không chỉ vậy, đọc sách còn là quá trình rèn luyện tư duy logic, khả năng phân tích và tổng hợp thông tin, đồng thời khơi gợi trí tưởng tượng, kích thích khả năng sáng tạo và giải quyết vấn đề.
Sách văn học, triết học lại là nguồn dưỡng chất nuôi dưỡng tâm hồn, giúp chúng ta thấu hiểu hơn về con người, cuộc sống và các giá trị đạo đức. Qua từng trang sách, chúng ta học được cách yêu thương, chia sẻ, cảm thông và trách nhiệm. Đọc sách không chỉ là một hình thức giải trí lành mạnh mà còn là liều thuốc tinh thần hữu hiệu, giúp chúng ta xua tan căng thẳng, lo âu và tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn.
Bên cạnh đó, đọc sách còn là phương tiện để trau dồi vốn từ vựng, ngữ pháp và kỹ năng diễn đạt. Qua việc tiếp xúc với ngôn ngữ phong phú và đa dạng trong sách, chúng ta học được cách trình bày ý tưởng một cách logic, mạch lạc và thuyết phục, từ đó nâng cao hiệu quả giao tiếp trong cuộc sống.
Vai trò của văn hóa đọc đối với xã hội
Văn hóa đọc đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng một xã hội phát triển và tiến bộ. Trước hết, một cộng đồng có văn hóa đọc mạnh mẽ đồng nghĩa với trình độ dân trí cao, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế, khoa học và công nghệ.
Không chỉ vậy, văn hóa đọc còn góp phần kiến tạo một xã hội văn minh, nơi mỗi công dân đều có ý thức trách nhiệm, lòng yêu nước và tinh thần hợp tác.
Sách như một kho tàng tri thức, không chỉ lưu giữ và truyền tải những giá trị văn hóa truyền thống mà còn mở ra cánh cửa tiếp cận những tinh hoa văn hóa tiến bộ của thế giới, giúp chúng ta hiểu và trân trọng những giá trị đó.
Trong bối cảnh xã hội hiện đại, nơi thông tin và công nghệ phát triển không ngừng, văn hóa đọc tạo ra một môi trường học tập suốt đời, nơi mỗi cá nhân có thể liên tục trau dồi và phát triển bản thân, đáp ứng yêu cầu của thời đại.
Ý nghĩa của văn hóa đọc sách
Văn hóa đọc sách là thái độ và thói quen tôn trọng việc tiếp cận tri thức qua sách vở và các nguồn tài liệu. Nó không chỉ giúp mở rộng hiểu biết, rèn luyện tư duy phản biện và khả năng giao tiếp, mà còn giúp cải thiện khả năng sử dụng ngôn từ và diễn đạt.
Đọc sách mang lại giá trị giải trí, thư giãn và mở ra thế giới tưởng tượng phong phú, đồng thời phát triển thói quen học hỏi, tự giác và kỷ luật.
Văn hóa đọc góp phần không nhỏ vào sự phát triển cá nhân và xã hội, khuyến khích con người luôn tìm kiếm và tiếp thu những kiến thức mới, đồng thời hình thành các giá trị văn hóa tích cực
Thực trạng văn hóa đọc hiện nay
Trong bối cảnh thói quen truy cập mạng ngày càng trở nên phổ biến, giới trẻ dường như ít tìm đến sách báo hơn. Việc tra cứu thông tin, tìm hiểu vấn đề giờ đây chỉ cần vài cú click chuột vào các trang báo mạng hay công cụ tìm kiếm.
Điều này đã làm giảm dần thói quen đọc sách, khiến nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, không duy trì được việc đọc thường xuyên. Một khảo sát gần đây cho thấy chỉ có 30% người Việt đọc sách thường xuyên, trong khi 26% không đọc sách và 44% thỉnh thoảng đọc.
Thời gian đọc sách trung bình của người Việt chỉ khoảng một giờ mỗi ngày, thấp hơn nhiều so với các quốc gia khác. Các con số cũng cho thấy rằng 41,7% giới trẻ dành thời gian rảnh để lên mạng, 20% xem phim, 16,7% nghe nhạc, và chỉ có 15% dành thời gian đọc sách. Một khảo sát tại thành phố Hồ Chí Minh cũng cho thấy chỉ 47,26% sinh viên nhận thức được tầm quan trọng của sách, trong khi phần còn lại chỉ xem việc đọc sách là bình thường hoặc không cần thiết.
Đây là một thực trạng đáng lo ngại, phản ánh sự thay đổi trong thói quen và sở thích của giới trẻ. Một phần nguyên nhân là do áp lực học tập, khiến thời gian dành cho các hoạt động giải trí, trong đó có đọc sách bị hạn chế.
Hơn nữa, trong thời đại hiện nay, văn hóa nghe, nhìn đang dần chiếm ưu thế, lấn át văn hóa đọc. Đáng chú ý là việc đọc sách của giới trẻ hiện nay chủ yếu theo phong trào, với xu hướng chọn những thể loại như ngôn tình hay sách đen thay vì những tác phẩm có giá trị tri thức thực sự.
Nguyên nhân làm suy giảm văn hóa đọc sách
Tình trạng giảm thói quen đọc sách trong giới trẻ hiện nay có nhiều nguyên nhân. Thứ nhất, áp lực học tập và công việc ngày càng gia tăng khiến giới trẻ ít có thời gian dành cho việc đọc sách.
Thứ hai, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, mạng xã hội và các nền tảng giải trí trực tuyến đã chiếm lĩnh thời gian và sự chú ý của giới trẻ, khiến họ dễ dàng tìm kiếm thông tin qua video, trò chơi hoặc các ứng dụng truyền thông thay vì mở sách.
Bên cạnh đó, văn hóa nghe, nhìn đang dần lấn át văn hóa đọc, khi các hình thức giải trí này dễ tiếp cận và nhanh chóng hơn việc đọc, đòi hỏi sự tập trung và thời gian. Hơn nữa, thiếu sự khuyến khích từ gia đình, nhà trường và xã hội về thói quen đọc sách từ nhỏ cũng là một yếu tố quan trọng.
Cuối cùng, việc đọc sách hiện nay của giới trẻ chủ yếu theo phong trào, với xu hướng chọn các thể loại như ngôn tình hay sách đen thay vì những tác phẩm mang giá trị tri thức sâu sắc.
Giải pháp nâng cao văn hóa đọc
Để nâng cao văn hóa đọc cần có sự phối hợp đồng bộ từ gia đình, nhà trường, xã hội và ý thức của mỗi cá nhân. Trong mỗi gia đình, việc tạo dựng môi trường đọc sách thân thiện, khuyến khích con cái tiếp xúc với sách từ nhỏ và cha mẹ làm gương đọc sách thường xuyên là yếu tố then chốt.
Tại trường học, thư viện cần được đầu tư nâng cấp, các hoạt động ngoại khóa về sách được tổ chức thường xuyên cùng với việc giáo dục kỹ năng đọc hiệu quả cho học sinh. Về phía xã hội, cần đẩy mạnh tuyên truyền về giá trị của việc đọc sách, tổ chức các sự kiện văn hóa đọc quy mô lớn và hỗ trợ các hoạt động khuyến đọc.
Đối với cá nhân, việc xây dựng thói quen đọc sách hàng ngày, lựa chọn sách phù hợp và tham gia các câu lạc bộ đọc sách là những bước quan trọng. Việc lan tỏa văn hóa đọc thông qua chia sẻ sách hay và tích cực tham gia các hoạt động cộng đồng cũng góp phần tạo nên một xã hội yêu sách, trân trọng tri thức.