Văn hóa truyền thống lâu đời

Lễ hội đua thuyền tứ linh có lịch sử gần 200 năm, lần đầu được tổ chức vào năm 1827 khi các tộc họ từ đất liền ra khai khẩn đảo Lý Sơn. Hằng năm, lễ hội diễn ra từ mùng 4 đến mùng 7 Tết Nguyên đán, gắn liền với câu ca truyền miệng của người dân:
Mùng bốn có hội đua ghe,
Cho đến mùng bảy bắt phe dồi bòng.

Thuyền đua được trang trí theo hình dáng và mang tên bốn con vật thiêng trong tín ngưỡng Việt Nam: Long, Lân, Quy, Phụng, tượng trưng cho sự thịnh vượng, may mắn và bình an. Đây không chỉ là một hoạt động vui chơi mà còn mang ý nghĩa nghi lễ sâu sắc, thể hiện khát vọng mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và cuộc sống bình yên cho người dân đảo.

Nét độc đáo trong tổ chức lễ hội

Lễ hội đua thuyền tứ linh diễn ra tại hai làng An Hải và An Vĩnh – hai làng chính trên đảo Lý Sơn. Mỗi cuộc đua thường có 8 thuyền tham gia, được lưu giữ cẩn thận tại các lăng, miếu, đình làng và dùng để thờ cúng. Trước khi thi đấu, các đội đều tổ chức lễ cúng tế thần linh với những nghi thức truyền thống, thể hiện lòng tôn kính đối với tổ tiên và các vị thần bảo hộ.

Trường đua là vùng biển gần bờ, thường nằm gần các công trình tín ngưỡng. Một cuộc đua kéo dài qua 4 vòng đôi, tương đương 8 vòng chiếc, với tổng chiều dài hơn 4 hải lý. Thành viên mỗi đội đua là những trai tráng khỏe mạnh, thông thạo nghề biển, trong độ tuổi từ 18 đến 55. Mỗi đội thường có từ 21 đến 24 người, đảm nhận các vị trí như tổng lái, tổng khoan (tát nước), đập then và các tay đua. Các đội đều mặc đồng phục riêng, tạo nên bầu không khí sôi động và đầy màu sắc cho lễ hội.

Tri ân tiền nhân và bảo tồn truyền thống

Theo các bậc cao niên ở Lý Sơn, lễ hội không chỉ là dịp để cộng đồng gắn kết, mà còn là cách tri ân những người đã khai khẩn đất đảo và những chiến binh quả cảm thuộc đội hùng binh Hoàng Sa. Những người này đã ra đi làm nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền tại hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa từ bao đời nay.

Ông Nguyễn Đăng Vũ, tác giả cuốn sách Văn hóa dân gian của cư dân ven biển Quảng Ngãi, nhận định rằng lễ hội đua thuyền tứ linh là dịp để người dân ôn lại truyền thống kiên cường của tổ tiên, những người đã vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ để khai sinh và bảo vệ mảnh đất này. Lễ hội cũng tái hiện tinh thần quả cảm của đội hùng binh Hoàng Sa, những người từng nương theo gió nồm, vượt biển ra các quần đảo xa xôi để cắm mốc chủ quyền, tìm kiếm sản vật.

Giá trị văn hóa cần được bảo tồn

Trải qua gần hai thế kỷ, lễ hội đua thuyền tứ linh vẫn được gìn giữ và phát huy, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người dân đảo Lý Sơn. Không chỉ là niềm tự hào, lễ hội còn là minh chứng sống động cho sức sống mãnh liệt của văn hóa dân gian Việt Nam.

Ngày nay, bên cạnh ý nghĩa truyền thống, lễ hội đua thuyền tứ linh còn là điểm nhấn du lịch, thu hút sự quan tâm của đông đảo du khách trong và ngoài nước. Sự kiện này không chỉ giới thiệu nét đẹp văn hóa độc đáo của Lý Sơn mà còn góp phần nâng cao nhận thức về bảo tồn di sản văn hóa và chủ quyền biển đảo.

Việc duy trì và phát triển lễ hội đua thuyền tứ linh là trách nhiệm chung của cả cộng đồng, nhằm tiếp tục lưu giữ ngọn lửa truyền thống, để thế hệ mai sau hiểu và trân trọng những giá trị lịch sử quý báu.