Sự kết hợp độc đáo giữa xẩm và giao hưởng

“Tơ đồng thánh thót” là dự án âm nhạc táo bạo của Vũ Thùy Linh khi mạnh dạn kết hợp hát xẩm – một loại hình âm nhạc truyền thống với nhạc giao hưởng cổ điển. Album bao gồm bốn tác phẩm dân ca nổi tiếng: “Lúng liếng” (quan họ Bắc Ninh), “Công cha ngãi mẹ sinh thành” (hát xẩm), “Luyện năm cung” (hát chèo) và “Chầu Năm suối Lân” (chầu văn).

Sinh năm 1999, Vũ Thùy Linh là gương mặt trẻ trong lĩnh vực âm nhạc dân gian. Cô tốt nghiệp khoa Sư phạm âm nhạc tại Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội và hiện đang học thạc sĩ tại Trường Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương. Ở dự án “Tơ đồng thánh thót”, Vũ Thùy Linh không chỉ chọn những bài dân ca nguyên gốc mà còn phối hợp cùng nhạc sĩ Lưu Quang Minh – người đảm nhận vai trò giám đốc âm nhạc, để tạo ra một không gian âm nhạc vừa quen thuộc, vừa mới lạ.

Theo nhạc sĩ Lưu Quang Minh, toàn bộ dự án được hoàn thiện chỉ trong ba tháng. Dù thời gian hạn chế, Linh đã tìm đến các nghệ sĩ kỳ cựu như NSND Thanh Ngoan (hát chèo) và NSND Thúy Hường (hát quan họ) để học hỏi kỹ thuật, lề lối cổ của các bài dân ca. “Từ những thứ nhỏ nhất, Linh đều học rất nhanh và nắm bắt nhuần nhuyễn trong một thời gian ngắn, đủ để hoàn thiện album”, ông chia sẻ.

Kết quả là “Tơ đồng thánh thót” không chỉ khơi gợi nét đẹp của âm nhạc truyền thống mà còn thổi vào đó sự trẻ trung và hơi thở hiện đại, qua giọng hát trong sáng của Linh và phần phối khí tinh tế từ dàn nhạc giao hưởng.

Hát xẩm dưới góc nhìn mới

Trước Vũ Thùy Linh, nhiều nghệ sĩ trẻ cũng đã nỗ lực làm mới loại hình hát xẩm để đưa nó đến gần hơn với khán giả hiện đại. Đơn cử như MV “Công cha ngãi mẹ sinh thành” của nghệ sĩ Tân Nhàn. Trong tác phẩm này, Tân Nhàn kết hợp âm nhạc ngũ cung đặc trưng của hát xẩm với phong cách giao hưởng phương Tây. Khán giả có thể cảm nhận được chất nhạc của các nhà soạn nhạc lừng danh như J.S. Bach hay A. Vivaldi hòa quyện cùng âm hưởng phương Đông trong từng giai điệu.

Điểm nhấn của MV là phần trình diễn giữa Tân Nhàn và tiếng đàn cello của Tiến sĩ, nghệ sĩ cello Đinh Hoài Xuân. Theo chia sẻ của Đinh Hoài Xuân, đây là một trải nghiệm độc đáo khi cô được đồng hành cùng Tân Nhàn trong một tác phẩm giao thoa giữa truyền thống và hiện đại. “Phần kết hợp khéo léo giữa nhạc giao hưởng từ bản phối của nhạc trưởng Đồng Quang Vinh và giọng hát tuyệt vời của chị Tân Nhàn tạo nên sự mới mẻ mà vẫn giữ được hồn cốt dân tộc”, nghệ sĩ cello nói.

Một ví dụ nổi bật khác là MV “Xẩm Hà Nội” của ca sĩ Hà Myo, ra mắt vào năm 2020. Lần đầu tiên, khán giả được thưởng thức sự kết hợp giữa nhạc xẩm với nhạc rap đường phố trên nền nhạc EDM hiện đại. Cách hát xẩm trong MV không hoàn toàn giữ nguyên lối hát truyền thống mà pha trộn cùng những yếu tố mới mẻ, tạo nên hiệu ứng mạnh mẽ với giới trẻ.

Tâm huyết của thế hệ nghệ sĩ trẻ

Những dự án âm nhạc như “Tơ đồng thánh thót”, “Công cha ngãi mẹ sinh thành” hay “Xẩm Hà Nội” là minh chứng cho tâm huyết của các nghệ sĩ trẻ với âm nhạc dân tộc. Không chỉ thỏa mãn đam mê sáng tạo, họ còn mang trên vai trách nhiệm gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, giúp âm nhạc dân gian Việt Nam vươn xa hơn trên bản đồ thế giới.

Đặc biệt, những sáng tạo này còn khẳng định khả năng tiếp cận khán giả hiện đại mà không làm mất đi tinh thần dân gian cốt lõi. Nhạc sĩ Huy Tuấn – người mời Vũ Thùy Linh tham gia lễ hội âm nhạc quốc tế “Hò Zô” tại TP.HCM – đánh giá cao những nỗ lực đổi mới này, coi đó là bước tiến giúp âm nhạc dân tộc trở nên hấp dẫn và gần gũi hơn.

Nhà báo Ngô Bá Lục nhận xét: “Kết hợp nhạc xẩm với các thể loại hiện đại như EDM hay giao hưởng là cách mà các nghệ sĩ trẻ biến nghệ thuật dân gian thành một phần của đời sống đương đại. Hai mảng màu đối lập – dân gian và hiện đại – đan xen nhưng không làm mất đi bản sắc, mà ngược lại, giúp âm nhạc dân gian có không gian phát triển mới”.

Lan tỏa giá trị truyền thống

Theo nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long, việc các nghệ sĩ trẻ như Vũ Thùy Linh, Tân Nhàn hay Hà Myo dấn thân vào làm mới xẩm và các loại hình âm nhạc dân gian khác là cách để giữ gìn và phát triển nghệ thuật truyền thống trong bối cảnh hiện đại.

“Đối xứng giữa Đông – Tây, giữa truyền thống – hiện đại, đó là triết lý xây dựng nên các tác phẩm phong cách mới. Nó không chỉ thu hút khán giả trẻ mà còn lan tỏa âm nhạc dân gian Việt Nam tới bạn bè quốc tế”, ông Long chia sẻ.

Những nỗ lực này đã giúp xẩm – một loại hình âm nhạc từng bị lãng quên – hồi sinh mạnh mẽ, mở ra cơ hội tiếp cận với nhiều thế hệ khán giả. Không chỉ vậy, các sáng tác mới dựa trên chất liệu dân gian còn tạo sự thích thú cho cả những người lần đầu tiếp xúc với xẩm lẫn những người đã quá quen thuộc với âm nhạc dân gian.

Với những dự án âm nhạc đầy sáng tạo, các nghệ sĩ trẻ đang viết tiếp hành trình đưa âm nhạc dân gian Việt Nam đến gần hơn với công chúng, đồng thời góp phần khẳng định vị thế của văn hóa Việt trên trường quốc tế.