Phim hoạt hình Việt Nam: Cần đột phá để vươn xa

Sau hơn 60 năm hình thành và phát triển, ngành hoạt hình Việt Nam đã có những bước tiến nhất định nhưng vẫn đối mặt nhiều thách thức. Trước sự cạnh tranh khốc liệt của ngành công nghiệp hoạt hình toàn cầu, hoạt hình trong nước chưa tạo ra đột phá lớn, sức hút với khán giả còn hạn chế.

Lịch sử phim hoạt hình Việt Nam khởi nguồn từ năm 1959 với bộ phim đầu tay “Đáng đời thằng cáo”. Tính đến thời điểm này, số lượng tác phẩm nổi bật vẫn còn hạn chế. Dù hàng nghìn bộ phim đã được sản xuất và phát hành, nhưng chất lượng và sức ảnh hưởng vẫn chưa có sự bứt phá đáng kể.

Trong các hội nghị, hội thảo, ngành hoạt hình Việt Nam được ghi nhận với những nỗ lực đổi mới, đặc biệt là sự tham gia của đội ngũ đạo diễn, biên kịch trẻ nhằm nâng cao chất lượng hình thức, đề tài và nội dung. Năm 2023, Hãng phim Hoạt hình Việt Nam ra mắt ba bộ phim lịch sử dài 30 phút gồm: “Đinh Tiên Hoàng đế” (phim cắt giấy vi tính), “Tiếng cồng Núi Nưa” (phim 2D) và “Anh hùng Núi Tản” (phim 3D). Những tác phẩm này được đánh giá cao về kịch bản hấp dẫn và sự đầu tư công phu. Bên cạnh đó, các series hoạt hình hài hước như “Hiệp sĩ Nghé Vàng” và “Chiến binh Mèo mũi đỏ” cũng đã trở thành lựa chọn quen thuộc của khán giả nhỏ tuổi.

Mới đây, Sconnect, một hãng phim hoạt hình với tuổi đời khá trẻ đã chính thức đạt được hai kỷ lục: “Đơn vị sở hữu số lượng bản quyền liên quan đến phim hoạt hình Việt Nam nhiều nhất (127 bản quyền)” và “Wolfoo – Phim hoạt hình Việt Nam phát hành đa ngôn ngữ trên nền tảng YouTube có nhiều tập nhất” tại Việt Nam. Phó Chủ tịch Liên minh Sáng tạo Nội dung số, Phạm Thị Quyên đánh giá thành tựu này là một dấu mốc quan trọng trong ngành hoạt hình Việt Nam, phản ánh sự nỗ lực đáng ghi nhận và khơi gợi niềm tự hào, đồng thời tạo động lực cho các cá nhân và đơn vị tiếp tục cống hiến và phát triển ngành hoạt hình, cũng như lĩnh vực nội dung số nói chung. 

Hiện nay, nhiều đơn vị tư nhân đã ứng dụng công nghệ đa dạng vào sản xuất hoạt hình từ 2D, 3D, 2D Frame by Frame, Stopmotion đến Live-action. Sconnect hiện sở hữu 13 tài sản sở hữu trí tuệ (IP) hoạt hình cùng hệ thống phân phối rộng lớn với hàng nghìn kênh phát hành. Bên cạnh đó, Alpha Studio, một đơn vị sản xuất phim hoạt hình khác cũng đã vinh dự nhận Giải thưởng Sáng tạo Nội dung số Việt Nam (VCA) do Hội Truyền thông số Việt Nam (VDCA) tổ chức. Đây là năm thứ hai liên tiếp Alpha Studio tham gia và nhận giải thưởng này.

Mặc dù đã tham gia vào cuộc chơi sôi động của ngành công nghiệp hoạt hình, nhưng so với thế giới, hoạt hình Việt Nam vẫn còn khoảng cách khá xa. Ngành hoạt hình toàn cầu hiện nay đang phát triển mạnh mẽ với giá trị ước tính đạt khoảng 400 tỷ USD vào cuối năm 2024, trong đó các thị trường Bắc Mỹ và khu vực châu Á – Thái Bình Dương, đặc biệt là Nhật Bản và Trung Quốc vẫn đang dẫn đầu.

Theo các chuyên gia trong ngành, nguyên nhân chính khiến phim hoạt hình Việt Nam chưa thực sự hấp dẫn là do thiếu nguồn đầu tư về tài chính và nhân lực. Việc đào tạo nguồn nhân lực chuyên môn cao, phát triển kỹ thuật cũng như tạo ra những tác phẩm có bản sắc riêng vẫn còn nhiều hạn chế.

Đạo diễn, NSUT Trịnh Lâm Tùng nhận định, để thay đổi và sáng tạo, cần lấy khán giả làm trọng tâm, phân tích đúng đối tượng và tận dụng hiệu quả nền tảng phát hành. Ông cho rằng dù có sự sáng tạo trong hình thức thể hiện, tác phẩm vẫn phải mang lại giá trị thực sự để đảm bảo sự bền vững lâu dài. Thêm vào đó, cần xây dựng một mối quan hệ bền chặt và chuyên nghiệp giữa các nhà làm phim và khán giả, đồng thời khai thác mạnh mẽ sự sáng tạo từ giới trẻ, giúp giảm bớt sự cũ kỹ trong tư duy và nâng cao chất lượng các sản phẩm ngay từ khâu đầu tiên.

Việc học hỏi không ngừng từ các nền hoạt hình phát triển trên thế giới, cùng với sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các sản phẩm giải trí khác là điều vô cùng cần thiết. Đạo diễn Phạm Minh Trí chia sẻ rằng, để ngành hoạt hình nước nhà có những sản phẩm thực sự nổi bật và cạnh tranh mạnh mẽ, cần phải có sự đầu tư bài bản và đổi mới tư duy sáng tạo. Ông nhấn mạnh, nếu không tìm ra một nhân vật hoạt hình đại diện, ngành hoạt hình Việt Nam sẽ khó có thể gia nhập vào sân chơi quốc tế và cạnh tranh với các đối thủ lớn.

Năm 2025, Việt Nam sẽ tham gia Liên hoan phim hoạt hình quốc tế Annecy, một sự kiện uy tín toàn cầu, mở ra cơ hội lớn để phim hoạt hình Việt Nam giới thiệu sản phẩm và kết nối với các nhà đầu tư quốc tế. Tuy nhiên, để đạt được những bước tiến vượt bậc, các nhà làm phim cần xây dựng chiến lược dài hạn, đầu tư mạnh vào công nghệ và nhân lực, đồng thời tích cực tham gia vào các sự kiện quốc tế để học hỏi và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Theo giới chuyên môn, ngành hoạt hình trong nước vẫn còn nhiều cơ hội nếu biết tận dụng những thế mạnh riêng, đặc biệt là những câu chuyện dân gian, truyện cổ tích và ngụ ngôn độc đáo của dân tộc. Yếu tố bản sắc chính là cơ hội để ngành hoạt hình Việt Nam vươn ra thế giới, kết hợp sáng tạo, độc đáo và mang đậm tính nhân văn.