Sắc Xuân hội tụ - Phong tục ngày Tết xưa của người Việt
Tết Nguyên Đán ( hay còn gọi là Tết cổ truyền) là dịp lễ quan trọng nhất trong năm của người Việt Nam. Đây là thời điểm để gia đình quây quần, tưởng nhớ tổ tiên, cầu chúc cho một năm mới an lành, hạnh phúc. Phong tục và tập quán trong ngày Tết thể hiện rõ nét văn hóa, truyền thống lâu đời của dân tộc Việt. Dưới đây là một số phong tục ngày Tết xưa đặc trưng trong đó góp phần tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo của người Việt.
1. Phong tục ngày Tết cổ truyền cúng Táo Quân (Ngày 23 Tháng Chạp)
Ý nghĩa của lễ cúng ông Công ông Táo
Lễ cúng ông Công, ông Táo (hay còn gọi là lễ “Tết Táo Quân”) là một nghi lễ truyền thống của người Việt, được tổ chức vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch hằng năm. Đây là dịp để các gia đình tiễn Táo Quân (bao gồm ba vị thần Táo: Táo Công, Táo Quân và Táo Bà) về trời báo cáo tình hình gia đình trong suốt một năm qua với Ngọc Hoàng.
Theo tín ngưỡng dân gian, Táo Quân có nhiệm vụ quản lý bếp núc, bảo vệ gia đình, đặc biệt là trong việc bảo vệ các thành viên trong nhà, nhất là trong những công việc liên quan đến việc giữ hòa khí trong gia đình. Vào ngày này, các gia đình sẽ thực hiện lễ cúng để tiễn Táo Quân lên chầu trời, cầu mong cho một năm mới an khang, thịnh vượng, sức khỏe, và hạnh phúc.
Ý nghĩa chi tiết của các vị Táo:
- Táo Công: Thần giữ bếp và đại diện cho sự ổn định trong gia đình.
- Táo Quân: Thường được xem là đại diện cho những giá trị tâm linh và đời sống tinh thần của gia đình.
- Táo Bà: Nữ thần của gia đình, đặc biệt là bảo vệ phụ nữ và trẻ em.
Lễ cúng ông Công ông Táo không chỉ là nghi thức tôn kính thần linh mà còn thể hiện lòng biết ơn đối với những điều may mắn, đồng thời cầu mong mọi điều tốt đẹp cho năm mới.
Thời gian cúng ông Công ông Táo
Lễ cúng ông Công ông Táo diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch, là ngày mà các gia đình tiễn Táo Quân về trời. Vào ngày này, các gia đình sẽ thực hiện lễ cúng vào buổi sáng hoặc trước giờ Ngọ (12 giờ trưa). Đây là thời điểm thích hợp để các Táo Quân “lên trời” báo cáo với Ngọc Hoàng về tình hình gia đình.
Sau khi cúng, nhiều gia đình sẽ tiễn Táo Quân bằng cách thả cá chép sống (thường là ba con cá chép) ra sông hoặc ao để “lên trời”. Cá chép được xem là phương tiện giúp Táo Quân lên chầu trời, sau đó sẽ được phóng sinh, mang theo những điều may mắn.
Tóm lại, lễ cúng ông Công ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp không chỉ là sự tôn kính đối với các thần linh trong gia đình, mà còn là dịp để các gia đình cùng cầu chúc cho một năm mới hạnh phúc và thịnh vượng.
Theo sự tích dân gian Việt Nam, hằng năm vào ngày 23 tháng Chạp, Táo quân sẽ cưỡi cá chép bay về trời để trình báo mọi việc với Ngọc Hoàng những việc xảy ra trong gia đình. Đêm giao thừa, Táo quân mới quay về hạ giới để tiếp tục công việc.
Vì thế vào ngày này, mỗi gia đình sẽ làm mâm cơm để bày tỏ lòng biết ơn với các vị thần. Ngoài ra, đây cũng là dịp để mọi người trở về nhà để sum họp, quây quần sau một năm làm việc vất vả. Tục cúng ông Táo là một nét văn hóa đẹp, mang nhiều nét tâm linh, hướng tới bình an của người Việt Nam.
Văn khấn ông Công ông Táo
Nam mô a di đà Phật! (3 lần)
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương
Con kính lạy Ngài đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.
Tín chủ chúng con là: [Họ tên của bạn]
Ngụ tại: [Địa chỉ của bạn]
Hôm nay, ngày 23 tháng Chạp tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm luật, xiêm hài áo mũ, kính dâng tôn thần. Thắp nén tâm hương tín chủ con thành tâm kính bái.
Chúng con kính mời ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân hiển linh trước án hưởng thụ lễ vật.
Cúi xin Tôn thần gia ân xá tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm. Xin Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai gái, già trẻ sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành. Chúng con lễ bạn tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì.
Nam mô a di đà Phật! (3 lần)
2. Phong tục dọn dẹp nhà cửa đón Tết
Ý nghĩa của việc dọn dẹp nhà cửa
Trước khi bước vào năm mới, người Việt thường sẽ chọn ngày giờ đẹp để dọn dẹp tẩy uế bàn thờ với mong muốn sẽ được gia tiên độ trì, có nhiều may mắn, tài lộc mọi sự hanh thông trong năm mới. Sau đó mới đến việc dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ. Việc này không chỉ giúp không gian sống gọn gàng, thoáng đãng mà còn mang ý nghĩa xua đuổi tà ma, xui xẻo, đón nhận vận may và tài lộc trong năm mới. Ngày nay, nhiều gia đình còn trang trí nhà cửa với hoa mai, hoa đào, hay câu đối đỏ để tạo không khí tươi mới, ấm cúng.
Dọn dẹp nhà cửa vào dịp Tết mang ý nghĩa sâu sắc trong văn hóa tâm linh của người Việt. Theo quan niệm dân gian, nhà cửa bừa bộn, không ngăn nắp dễ thu hút tà khí, xui xẻo, ảnh hưởng đến tài lộc và vận may trong năm mới.
Vì vậy, việc dọn dẹp không chỉ là công việc vệ sinh đơn thuần mà còn là hành động tẩy uế, xua đuổi những điều không may, đồng thời đón nhận những điều tốt lành, may mắn cho một năm mới thịnh vượng.
Nguyên tắc dọn dẹp nhà cửa đón Tết
Công việc dọn dẹp nhà cửa gồm nhiều nhiệm vụ như lau dọn, giặt giũ và sắp xếp đồ đạc. Để tiết kiệm thời gian và công sức, cần lập kế hoạch rõ ràng. Áp dụng nguyên tắc dọn từ trên xuống dưới và từ trong ra ngoài: bắt đầu từ phòng ngủ, tiếp theo là phòng khách, bếp, tắm và cuối cùng là nhà vệ sinh. Trong mỗi phòng, dọn từ trần, tường, góc tường đến cửa, cửa sổ và nội thất, cuối cùng là lau sàn. Hoàn thành từng phòng trước khi chuyển sang phòng khác để đảm bảo sự ngăn nắp.
4. Phong tục Tết cổ truyền chúc Tết và lì xì đầu năm
Một trong những hoạt động đặc trưng của Tết Nguyên Đán là tục chúc Tết và mừng tuổi. Vào dịp Tết, người Việt thường thăm bà con, bạn bè, và người thân để chúc nhau những lời tốt đẹp. “Chúc mừng năm mới, an khang thịnh vượng, vạn sự như ý” là những câu chúc phổ biến. Trẻ em thường được nhận lì xì từ ông bà, cha mẹ, người lớn tuổi, biểu tượng của sự may mắn, tài lộc trong năm mới.
Lì xì là một trong những phong tục phổ biến trong dịp Tết Nguyên Đán, đặc biệt là đối với trẻ em. Người lớn sẽ trao những bao lì xì đỏ chứa tiền cho trẻ em với lời chúc sức khỏe, học hành tiến bộ, và phát tài phát lộc. Đây là món quà mang tính biểu tượng, thể hiện sự quan tâm, tình yêu thương và mong muốn những điều tốt đẹp sẽ đến với người nhận trong năm mới. Với những người lớn tuổi thì thể hiện lòng kính trọng, lời chúc nhiều sức khỏe, sống thọ cùng con cháu. Vì thế, phong tục lì xì làm cho ngày Tết của người Việt trở nên tốt đẹp, ấm áp và có ý nghĩa hơn.
Những biến đổi theo thời gian
Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, lì xì online đã trở thành một xu hướng phổ biến trong giới trẻ. Nhiều người chọn hình thức lì xì trực tuyến để không cần dùng tiền mặt hoặc thay thế tiền mặt bằng các món quà vật chất. Với hình thức này, dù ở xa, những người không thể về sum vầy cùng gia đình trong dịp Tết vẫn có thể gửi lời chúc mừng tuổi đến người thân và bạn bè vào đầu năm mới.
Lì xì online có thể thực hiện qua các ứng dụng của ngân hàng như Vietcombank, BIDV, Techcombank,… hoặc qua các ví điện tử như MoMo, Zalo Pay, Timo,… Cách thức thực hiện vô cùng đơn giản: bạn chỉ cần truy cập vào tính năng “Lì xì” trên ứng dụng, chọn thiệp, nhập lời chúc và số tiền muốn lì xì, rồi xác nhận để hoàn tất quá trình gửi tiền.
5. Phong tục bày mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả là một phần không thể thiếu trong các dịp lễ Tết, đặc biệt là Tết Nguyên Đán. Mâm ngũ quả không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn chứa đựng những ý nghĩa sâu sắc, thể hiện sự kính trọng đối với tổ tiên, cầu chúc sự may mắn, an lành, và tài lộc cho gia đình trong năm mới.
Các loại quả bày trong mâm ngũ quả thường có những ý nghĩa biểu tượng sau:
- Quả dừa: Tượng trưng cho sự đủ đầy, sung túc, và sự đoàn viên, hòa thuận trong gia đình. Quả dừa còn mang ý nghĩa "dừa" trong tiếng Việt có nghĩa là sự cầu mong mọi việc thuận lợi.
- Quả đu đủ: Biểu tượng của sự phát đạt, phát tài, phát lộc, vì "đủ" trong tiếng Việt có nghĩa là đầy đủ, viên mãn.
- Quả mãng cầu: Thường được coi là biểu tượng của sự cầu mong cho gia đình hạnh phúc, "cầu" (nghĩa là yêu cầu điều may mắn).
- Quả quýt hoặc cam: Tượng trưng cho sự sum vầy, quýt có tiếng là "quý" hoặc "có lộc", giúp mang lại sự may mắn, tài lộc.
- Quả bưởi: Mang ý nghĩa tượng trưng cho sự phúc lộc, đầy đủ, với hình dáng to lớn và tròn trịa, giống như mong muốn có một năm mới đầy đủ, sung túc.
Các loại quả thường được bày trong mâm ngũ quả
Dù ở mỗi vùng miền có thể có sự thay đổi về loại quả, nhưng những quả chính trong mâm ngũ quả vẫn bao gồm: Dừa; Đu đủ; Mãng cầu; Quýt/cam; Bưởi
Ngoài ra, một số gia đình cũng có thể bày thêm các loại quả như chuối, táo, hồng, ổi, hay vải tùy theo sở thích và phong tục địa phương.
Cách bày mâm ngũ quả đúng
Bày mâm ngũ quả cần tuân theo một số nguyên tắc cơ bản:
- Sắp xếp hợp lý: Các quả thường được xếp theo hình chóp, với quả lớn đặt ở dưới và quả nhỏ đặt lên trên. Đặt sao cho mâm ngũ quả nhìn được đẹp mắt, không bị chật chội.
- Chọn quả tươi ngon: Các quả cần được chọn lựa kỹ càng, tươi đẹp và không có vết dập nát để thể hiện sự trân trọng.
- Màu sắc: Mâm ngũ quả không chỉ đẹp về hình dáng mà còn về màu sắc. Mỗi quả có màu sắc tượng trưng cho một khía cạnh trong cuộc sống, ví dụ, quả cam có màu vàng tượng trưng cho tài lộc.
Bày mâm ngũ quả trong bao lâu
Mâm ngũ quả thường được bày trong suốt những ngày Tết, nhưng phổ biến nhất là vào ngày 30 Tết (đêm giao thừa) cho đến mùng 3 Tết, sau đó sẽ được dọn đi. Một số gia đình có thể bày lâu hơn tùy theo phong tục, nhưng mâm ngũ quả thường chỉ được giữ trong vài ngày để tránh quả bị hỏng.
Với những người cẩn thận, mâm ngũ quả có thể được thay mới trong suốt dịp Tết để giữ cho nó luôn tươi tắn, đẹp mắt.
6. Phong tục Tết cổ truyền Việt Nam: Thăm mộ tổ tiên
Ý nghĩa tục thăm mộ tổ tiên
Lễ tạ mộ mang ý nghĩa cầu mong tổ tiên nơi cõi âm an nghỉ, tránh xa những quấy rầy từ thế giới bên ngoài cũng như mời gia tiên về ăn Tết cùng với con cháu. Đây cũng là dịp để con cháu bày tỏ lòng tôn kính và tình yêu thương đối với ông bà, cha mẹ đã khuất, đồng thời gìn giữ và phát huy truyền thống “uống nước nhớ nguồn” với tổ tiên của người Việt.
Ngoài ra, lễ tạ mộ còn được tổ chức khi mộ mới được xây dựng. Tương tự như các nghi thức cúng tạ mộ khác, việc chuẩn bị lễ vật và bài văn khấn cho thần linh thổ địa nơi mộ rất quan trọng. Đây là cách thông báo đến các vị thần cai quản khu vực mộ và xin phép vong linh người quá cố về an nghỉ tại ngôi mộ mới.
Theo nhiều quan niệm, nếu bỏ qua lễ tạ mộ, con cháu và gia đình có thể gặp phải những điềm xui xẻo, điều không may mắn có thể ảnh hưởng đến cuộc sống trong tương lai.
Khi tiến hành lễ tạ mộ, nên chọn ngày có thời tiết thuận lợi, tránh những ngày mưa gió, sấm chớp. Thời gian tổ chức lễ cũng rất quan trọng, không nên thực hiện quá muộn vì chiều tối là thời điểm “âm thịnh, dương suy” có thể không tốt cho sức khỏe.
Lưu ý khi tạ mộ
Ngoài ra, không nên ăn đồ cúng tại nghĩa trang để tránh bị lạnh bụng. Cần giữ vệ sinh khu vực xung quanh mộ, tránh nô đùa hoặc ngồi lên mộ, vì điều này được coi là bất kính với người đã khuất.
Khi đi lễ tạ mộ, nhớ thắp hương cho các ngôi mộ xung quanh như một cách “thăm hỏi” những người thân đã khuất. Lễ tạ mộ không cần phải quá phô trương hay linh đình, mà nên tổ chức phù hợp với khả năng và điều kiện kinh tế của gia đình. Sau khi hoàn tất lễ tạ mộ, có thể hơ lửa hoặc tắm nước gừng để loại bỏ âm khí bám trên người và quần áo.
7. Phong tục đi chùa đầu năm
Sau ngày Tết, nhiều gia đình sẽ đến chùa để cầu bình an, tài lộc, sức khỏe cho gia đình trong năm mới. Người Việt tin rằng việc đi chùa đầu năm sẽ giúp họ nhận được sự gia hộ của các vị Phật và thần linh, giúp cuộc sống thuận lợi và bình an.
Ý nghĩa đi chùa đầu năm
Đi chùa đầu năm là một trong những phong tục truyền thống của người Việt, mang đậm dấu ấn văn hóa tâm linh. Việc đi chùa vào những ngày đầu năm có nhiều ý nghĩa như:
- Cầu An, Cầu Tài, Cầu Lộc: Đây là dịp để mọi người cầu mong một năm mới an lành, sức khỏe dồi dào, công việc thuận lợi, tài lộc phát đạt. Người dân tin rằng, việc thắp hương, lễ Phật đầu năm sẽ mang lại sự may mắn, bình an trong suốt năm.
- Tưởng nhớ tổ tiên, thể hiện lòng biết ơn: Đi chùa cũng là cách để thể hiện lòng thành kính với tổ tiên, trời đất và các vị thần linh, Phật . Nhiều người đến chùa để tỏ lòng biết ơn và cầu xin sự bảo vệ cho gia đình, người thân.
- Tẩy uế, xua đuổi vận xui: Theo quan niệm dân gian, việc đi chùa đầu năm còn giúp xua đuổi tà ma, xui xẻo, giúp tâm hồn thanh tịnh, làm mới bản thân, đón nhận những điều tốt lành trong năm mới.
- Thực hành các giá trị tâm linh: Đi chùa đầu năm cũng là dịp để con người suy ngẫm về những điều thiện, học hỏi những bài học đạo đức, rèn luyện bản thân qua các lời Phật dạy.
- Cầu nguyện hòa bình, phước lành cho cộng đồng: Ngoài việc cầu nguyện cho bản thân và gia đình, nhiều người còn cầu nguyện cho sự hòa bình, thịnh vượng chung cho đất nước và cộng đồng.
Những lưu ý khi đi chùa
Để việc đi chùa đầu năm được trang nghiêm và thể hiện lòng thành kính, bạn cần lưu ý một số điều sau:
- Ăn mặc lịch sự, trang nghiêm: Khi vào chùa, bạn nên ăn mặc kín đáo, lịch sự, không mặc trang phục hở hang hoặc quá nổi bật. Nên chọn trang phục áo dài, áo sơ mi kín đáo, quần dài, giày dép gọn gàng, tránh mang dép lê hay giày cao gót không phù hợp.
- Lời nói và hành động: Khi vào chùa, cần nói năng nhẹ nhàng, kiềm chế cảm xúc và không làm ồn ào, xô bồ. Không chụp ảnh ở những nơi không được phép, và luôn tôn trọng không gian thờ tự, các tín đồ khác.
- Lễ Phật đúng cách: Khi đến trước Phật, bạn nên lễ Phật bằng cả tấm lòng thành, không nên lễ lạy quá nhanh hay hời hợt. Đặc biệt, nếu muốn thắp hương, bạn nên đợi đến lượt, không chen lấn và đặt đồ lễ và thắp hương đúng chỗ quy định.
- Không mang đồ ăn, thức uống vào chùa: Tránh mang theo đồ ăn, thức uống vào khu vực thờ cúng, vì đây là không gian tôn nghiêm. Nếu muốn cúng dường, bạn nên lựa chọn hoa quả, nước hoặc những vật phẩm đúng quy định của chùa.
- Không vứt rác bừa bãi: Dù là khuôn viên chùa hay không gian công cộng nào khác, bạn cần giữ gìn vệ sinh chung. Hãy bỏ rác vào đúng nơi quy định và tránh làm ô nhiễm môi trường xung quanh.
Tết Nguyên Đán là một dịp đặc biệt để người Việt thể hiện tình cảm đối với gia đình, tổ tiên và cộng đồng. Những phong tục, tập quán này không chỉ mang ý nghĩa về tâm linh mà còn là cơ hội để mọi người gắn kết, sum vầy và chia sẻ niềm vui, hy vọng vào một năm mới đầy hứa hẹn.
Theo dõi
Đăng nhập
0 Góp ý
Tin mới nhất
