Thách thức lớn đối với mục tiêu 3.000km cao tốc

Việt Nam đặt mục tiêu hoàn thành 3.000km đường cao tốc vào năm 2025, nhưng tiến độ thực hiện đang gặp nhiều thách thức. Công tác giải phóng mặt bằng chưa hoàn tất, nguồn vật liệu xây dựng như cát, đất, đá vẫn thiếu hụt, ảnh hưởng đến tiến độ thi công nhiều dự án trọng điểm. Bên cạnh đó, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư cũng chậm hơn so với cùng kỳ năm trước, đặt ra áp lực lớn trong việc đẩy nhanh tiến độ các công trình hạ tầng giao thông quan trọng.

Cục Kinh tế – Quản lý đầu tư xây dựng cho biết, Bộ Xây dựng, các địa phương và Tổng Công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) đang thi công 28 dự án cao tốc với tổng chiều dài 1.188km, dự kiến hoàn thành năm 2025. Tiến độ triển khai cụ thể như sau:

Hiện có 16 dự án hoặc dự án thành phần với tổng chiều dài 786km đang được triển khai. Trong đó, Bộ Xây dựng là chủ quản của 14 dự án, tương ứng với 760km. Các dự án này có điều kiện thuận lợi hoặc đã cơ bản giải quyết xong những khó khăn, vướng mắc và đang bám sát kế hoạch hoàn thành vào năm 2025. Nhiều dự án thành phần cũng đang phấn đấu rút ngắn thời gian thi công từ 3 đến 6 tháng.

12 dự án cao tốc với tổng chiều dài 402km đang triển khai, trong đó Bộ Xây dựng chủ quản 3 dự án (129km). Việc tháo gỡ vướng mắc về mặt bằng, vật liệu xây dựng và đẩy mạnh thi công “3 ca, 4 kíp” là điều kiện cần thiết để hoàn thành vào năm 2025.

Theo Cục Kinh tế – Quản lý đầu tư xây dựng, một trong những thách thức lớn đối với các dự án do Bộ Xây dựng làm chủ quản là giải phóng mặt bằng. Riêng dự án thành phần 2 Biên Hòa – Vũng Tàu vẫn còn 0,7km chưa được bàn giao trên tổng 18,2km. Nếu việc này không hoàn tất trong tháng 3/2025, tiến độ dự án sẽ gặp trở ngại đáng kể.

Về nguồn vật liệu xây dựng, ngày 13/2/2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã chủ trì cuộc họp nhằm tháo gỡ khó khăn và giao nhiệm vụ cho các địa phương bảo đảm cung ứng vật liệu như cát san lấp nền đường, cát biển, đất đắp và đá xây dựng cho các dự án giao thông trọng điểm khu vực phía Nam. Tuy nhiên cho đến thời điểm hiện tại, tiến độ cung ứng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu, gây ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ thực hiện các dự án Biên Hòa – Vũng Tàu và Cần Thơ – Cà Mau.

Về tiến độ giải ngân các dự án cao tốc Bắc – Nam, Vụ Kế hoạch – Tài chính (Bộ Xây dựng) cho biết, đến nay đã giải ngân được 1.755/34.971 tỷ đồng, đạt 5% kế hoạch năm. Đây là nhóm dự án có tỷ lệ giải ngân cao nhất của Bộ, tuy nhiên tiến độ vẫn chậm hơn so với cùng kỳ năm 2024, khi đã giải ngân 4.300 tỷ đồng, tương đương 10% kế hoạch.

Tiến độ giải ngân của các dự án cao tốc Bắc – Nam giai đoạn 2017 – 2020 vẫn còn rất chậm, mới đạt 0,5%, trong khi 7/9 dự án vẫn chưa giải ngân. Một số dự án được phân bổ nguồn vốn lớn nhưng tỷ lệ giải ngân lại thấp hơn mức trung bình của Bộ, cụ thể: Quy Nhơn – Chí Thạnh (Ban 85) đạt 2%, Vân Phong – Nha Trang (Ban QLDA7) đạt 2,8%, Hoài Nhơn – Quy Nhơn (Ban 85) đạt 3%…

Trong thời gian tới, Vụ Kế hoạch – Tài chính đề nghị các đơn vị liên quan đẩy nhanh tiến độ khởi công các dự án trọng điểm như: mở rộng cao tốc Bắc – Nam đoạn Cam Lộ – La Sơn, La Sơn – Hòa Liên, Chợ Mới – Bắc Kạn, thành phố Hồ Chí Minh – Long Thành, cao tốc Quy Nhơn – Pleiku, Dầu Giây – Tân Phú và đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng. Đồng thời, cần rà soát nhu cầu sử dụng vốn một cách chính xác để đảm bảo hoàn thành các dự án quan trọng đúng tiến độ, bao gồm cao tốc Bắc – Nam phía Đông, Mỹ Thuận – Cần Thơ, Cao Lãnh – Lộ Tẻ, Lộ Tẻ – Rạch Sỏi và các đoạn đường Hồ Chí Minh (Chơn Thành – Đức Hòa, Chợ Chu – Ngã ba Trung Sơn, Rạch Sỏi – Bến Nhất, Gò Quao – Vĩnh Thuận). Trên cơ sở đó, các đơn vị cần đăng ký nhu cầu bổ sung kế hoạch vốn năm 2025 ngay trong tháng 3/2025 để thúc đẩy tiến độ giải ngân nguồn vốn được giao.

Sáng 6/3, sau khi kiểm tra dự án cao tốc An Hữu – Cao Lãnh tại xã Mỹ Hiệp, huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cùng Đoàn công tác đã làm việc với lãnh đạo một số tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long về việc bảo đảm nguồn cung cát, đất, đá cho các dự án cao tốc trong khu vực. Phó Thủ tướng phê bình các ban quản lý dự án, chủ đầu tư, nhà thầu và yêu cầu họ phải xác định chính xác nhu cầu vật liệu xây dựng theo từng tháng, từng quý, thay vì chỉ dựa vào trữ lượng của các mỏ. Đồng thời, ông cũng yêu cầu rà soát nguồn cung vật liệu tại địa phương để đề xuất giải pháp phù hợp, bảo đảm tiến độ thi công từng dự án.

Các địa phương cần tăng cường giám sát chặt chẽ hơn trong việc chỉ đạo các sở, ngành xử lý hồ sơ thủ tục liên quan đến gia hạn, cấp phép khai thác vật liệu xây dựng. Việc giám sát cần thực hiện đến từng mỏ vật liệu xây dựng, bao gồm công suất khai thác, sản lượng cung cấp theo từng tháng, từng quý, cũng như từng nhà thầu. Đồng thời, cần xem xét cấp phép khai thác một lần theo cơ chế đặc thù cho các mỏ vật liệu phục vụ dự án cao tốc cho đến khi hoàn thành, bảo đảm đúng mục đích sử dụng, tránh lãng phí và thất thoát. Ngoài ra, các địa phương cũng cần linh hoạt điều chỉnh công suất khai thác theo tiến độ dự án, đồng thời tuân thủ các yêu cầu về an toàn, bảo vệ môi trường và quan trắc tác động môi trường.