Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường: Tranh cãi giữa lợi ích sức khỏe và tác động kinh tế

Việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với nước giải khát có đường (NGKCĐ) đang trở thành tâm điểm của nhiều cuộc tranh luận sôi nổi. Mặc dù mục tiêu ban đầu là nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm thiểu tiêu thụ các sản phẩm có hại, song chính sách này đang đối mặt với nhiều ý kiến trái chiều, đặc biệt là về tác động kinh tế và khả năng thực thi.

Toàn cảnh Hội thảo góp ý dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). (Nguồn: MPI)
Toàn cảnh Hội thảo góp ý dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). (Nguồn: MPI)

Các chuyên gia y tế cho rằng việc tăng thuế đối với NGKCĐ có thể khuyến khích người tiêu dùng chuyển sang các lựa chọn lành mạnh hơn, từ đó giảm thiểu tình trạng béo phì và các bệnh liên quan đến lối sống không lành mạnh. Tuy nhiên, nhiều ý kiến khác lại cho rằng việc chỉ tập trung vào NGKCĐ là chưa đủ để giải quyết vấn đề thừa cân, béo phì, bởi còn rất nhiều yếu tố khác ảnh hưởng đến chế độ ăn uống và lối sống của người dân.

Ông Nguyễn Văn Phụng, nguyên Cục trưởng Cục Thuế DN lớn, đặt câu hỏi: “Liệu áp thuế TTĐB lên NGKCĐ có hiệu quả trong bối cảnh có nhiều thực phẩm có chứa đường và có lượng calo cao khác cũng đang tồn tại trên thị trường?” Ông cũng lo ngại rằng việc tăng thuế có thể dẫn đến tình trạng người tiêu dùng chuyển sang các sản phẩm không rõ nguồn gốc, ảnh hưởng đến sức khỏe và gây khó khăn trong việc quản lý thuế.

Về phía doanh nghiệp, nhiều lo ngại đã được đưa ra. Kết quả nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương cho thấy, việc áp thuế TTĐB 10% đối với NGKCĐ có thể gây ra thiệt hại lên tới gần 28 nghìn tỷ đồng, ảnh hưởng đến 9 ngành giải khát và 24 ngành liên quan trong chuỗi giá trị.

Ông Lương Xuân Dũng, Chánh Văn phòng Hiệp hội Rượu bia và Nước giải khát Việt Nam, cho biết ngành hàng này đã chịu ảnh hưởng nặng nề từ đại dịch COVID-19. Việc áp thêm thuế TTĐB sẽ càng làm khó khăn cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

TS. Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Thường trực VAFIE, đặt câu hỏi: “Trong khi mục đích của việc đánh thuế TTĐB đối với NGKCĐ là bảo vệ sức khỏe Nhân dân, không đủ sức thuyết phục thì sức khỏe DN bị đe dọa đang là hiện hữu.”

Để đưa ra quyết định cuối cùng, các nhà hoạch định chính sách cần cân nhắc kỹ lưỡng các yếu tố sau:

  • Tác động đến sức khỏe cộng đồng: Việc áp thuế có thực sự hiệu quả trong việc giảm tiêu thụ đường và cải thiện tình hình sức khỏe?
  • Tác động đến kinh tế: Thuế TTĐB sẽ ảnh hưởng như thế nào đến doanh nghiệp, người tiêu dùng và ngân sách nhà nước?
  • Khả năng thực thi: Làm thế nào để đảm bảo rằng thuế được thu đúng, đủ và không tạo điều kiện cho các hoạt động buôn lậu?
  • Các giải pháp thay thế: Có những phương pháp nào khác hiệu quả hơn trong việc giảm tiêu thụ đường, chẳng hạn như tăng cường giáo dục về dinh dưỡng, khuyến khích sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm thực phẩm lành mạnh?

Hiệp hội Doanh nghiệp Việt Nam (VCCI) đề xuất các quy định mới cần có căn cứ pháp lý, căn cứ thực tiễn và khoa học, chứng minh được sự hài hòa tốt nhất lợi ích của tất cả các bên.

Việc áp thuế TTĐB đối với NGKCĐ là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng từ nhiều phía. Các nhà hoạch định chính sách cần lắng nghe ý kiến của các chuyên gia, doanh nghiệp và người tiêu dùng để đưa ra quyết định cuối cùng, đảm bảo vừa đạt được mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng, vừa không gây ra những tác động tiêu cực đến nền kinh tế.