Ảnh minh họa. Nguồn: Internet
Nhiều chuyên gia pháp lý bày tỏ quan ngại về tính linh hoạt quá mức trong khung hình phạt của một số điều luật trong Bộ luật Hình sự hiện hành. Khoảng cách rộng giữa mức tối thiểu và tối đa của hình phạt có thể dẫn đến việc áp dụng pháp luật thiếu nhất quán, thậm chí tạo điều kiện cho những phán quyết mang tính chủ quan, thiếu công bằng trong các vụ án hình sự.
Thạc sĩ Luật chuyên ngành Tội phạm học, ông Phùng Đức Hiếu Anh nhận định, Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015, được sửa đổi, bổ sung năm 2017 hiện đang có hiệu lực thi hành. Đây là kết quả của quá trình phát triển pháp lý lâu dài, tiếp thu có chọn lọc các thành tựu của pháp luật hình sự quốc tế, đồng thời phù hợp với bối cảnh kinh tế – xã hội của Việt Nam.
Tuy nhiên, theo ông, một số điều luật trong Bộ luật vẫn có sự chênh lệch đáng kể giữa mức hình phạt tối thiểu và tối đa. Chẳng hạn, khoản 2 Điều 128 về “Tội vô ý làm chết người” quy định khung hình phạt từ 3 đến 10 năm tù, tạo ra khoảng cách lên đến 7 năm. Tương tự, khoản 2 Điều 129 về “Tội vô ý làm chết người do vi phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính” cũng có mức phạt dao động từ 5 đến 12 năm tù, với độ chênh lệch tương đương.
Ngoài ra, đối với tội “Hiếp dâm” theo Điều 141, khoản 1 có khung hình phạt từ 2 đến 7 năm (chênh lệch 5 năm) và khoản 2 có khung hình phạt từ 7 đến 15 năm (chênh lệch 8 năm).
Ông Hiếu Anh phân tích: “Trong hai vụ án hiếp dâm có cùng nhân thân của người phạm tội, cùng tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng theo Điều 51, Điều 52 nhưng cách thức thực hiện hành vi phạm tội lại khác nhau. Ở vụ án thứ nhất, người phạm tội chỉ thực hiện hành vi hiếp dâm đơn thuần, không sử dụng công cụ, phương tiện hỗ trợ. Trong khi đó, ở vụ án thứ hai người phạm tội đã dùng công cụ, phương tiện như dao, dùi cui điện hay các hung khí nguy hiểm khác để thực hiện hành vi hiếp dâm, gây nguy cơ thương tổn cho nạn nhân dưới 31%”.
Dù có sự khác biệt rõ rệt trong cách thức thực hiện tội phạm, nếu chỉ căn cứ vào quy định pháp luật hiện hành, hình phạt đối với hai người phạm tội này rất có thể sẽ tương đương nhau. Điều này theo ông là một bất cập chưa phản ánh đầy đủ tính chất nghiêm trọng của hành vi phạm tội, đặc biệt khi có sự can thiệp của các công cụ, phương tiện nguy hiểm.
Một ví dụ thực tế được Giám đốc Công ty Luật TNHH Hiếu Hùng, Luật sư Lê Hiếu đưa ra liên quan đến vụ án “Hiếp dâm” xét xử bị cáo Nguyễn Văn H (trú tại TP Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc) do Tòa án Nhân dân (TAND) huyện Sông Lô xử sơ thẩm. Cụ thể, bị cáo H chỉ nhận mức án 2 năm 3 tháng tù và phải bồi thường hơn 101 triệu đồng cho nạn nhân.
Theo hồ sơ vụ án, trong quá trình thực hiện hành vi phạm tội, bị cáo H đã sử dụng đèn pin có chức năng chích điện để nhiều lần tấn công nạn nhân khiến nạn nhân bị thương tích và hoảng sợ không còn khả năng chống cự. Mặc dù đã nhiều tháng trôi qua, gia đình nạn nhân cho biết nạn nhân vẫn chưa thể hồi phục hoàn toàn tiếp tục bị ám ảnh và lo sợ. Vì vậy, gia đình đã kháng cáo bản án của TAND huyện Sông Lô cho rằng mức hình phạt dành cho bị cáo là quá nhẹ.
Luật sư Hiếu cho rằng, sự rộng rãi trong khung hình phạt hiện hành có thể dẫn đến việc các Hội đồng xét xử tự do quyết định mức án, tạo ra sự chênh lệch trong việc áp dụng hình phạt ở các vụ án khác nhau.
Luật sư Lê Hiếu nhấn mạnh: “Để đảm bảo tính khoa học và thống nhất trong xét xử, cần phải phân loại và ấn định rõ ràng mức hình phạt cụ thể từ đó giảm thiểu tình trạng các vụ án kéo dài và không có sự nhất quán trong quá trình xét xử”.
