PGS.TS Trương Hồ Hải. Ảnh: V.A
PGS.TS Trương Hồ Hải, Viện trưởng Viện Nhà nước và Pháp luật, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh nhấn mạnh, cải cách bộ máy nhà nước phải đi đôi với việc nâng cao năng lực quản lý. Việc cải cách không chỉ cắt giảm đơn vị hành chính mà còn phải bảo đảm cho bộ máy hoạt động hiệu quả, năng suất và có khả năng đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước.
PGS.TS Trương Hồ Hải khẳng định rằng, việc sắp xếp lại bộ máy nhà nước là một chủ trương đúng đắn và cần thiết. Mặc dù Việt Nam đã thực hiện các thí điểm sáp nhập đơn vị hành chính từ nhiều năm trước, nhưng lần này với quy mô lớn và quyết liệt hơn. Quá trình cải cách này đang được đẩy mạnh để tạo ra một bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu quả và phù hợp với bối cảnh phát triển mới.
Theo ông, nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt ở châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc đã thực hiện việc tinh gọn bộ máy nhà nước rất thành công. Theo các nguồn thông tin, Hàn Quốc đã từng tiến hành sáp nhập các đơn vị hành chính cấp cơ sở, giảm từ khoảng 3.000 xuống còn dưới 300 đơn vị. Tại Nhật Bản, trong giai đoạn từ năm 2000 đến năm 2013, số lượng đơn vị hành chính cấp cơ sở đã giảm từ 3.800 xuống còn 1.700 đơn vị.
Việt Nam đã tiến hành thí điểm việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp xã, điển hình là tại Quảng Ninh trong giai đoạn 2011 – 2016, khi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đảm nhiệm chức Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh. Việc sáp nhập này giúp đơn giản hóa thủ tục hành chính, thúc đẩy phát triển kinh tế và tạo điều kiện cho các địa phương phát triển đồng đều hơn.
Bài học quan trọng rút ra từ các nước và thực tiễn của Việt Nam là cải cách bộ máy phải đi đôi với việc nâng cao năng lực quản lý. Sau khi giảm đơn vị hành chính, bộ máy cần phải vận hành hiệu quả hơn, tránh tình trạng cắt giảm đơn vị hành chính mà không mang lại hiệu quả rõ rệt về kinh tế.
Một vấn đề quan trọng khi thực hiện sáp nhập là sự thay đổi trong cơ sở vật chất. Khi các đơn vị hành chính bị thu gọn, nhiều trụ sở hành chính sẽ trở nên dư thừa hoặc không còn sử dụng. PGS.TS Trương Hồ Hải cho rằng, việc tận dụng tối đa cơ sở vật chất hiện có là rất cần thiết để tránh lãng phí tài nguyên công. Ví dụ, các trụ sở cấp tỉnh sau khi sáp nhập có thể được sử dụng lại cho các cấp xã mới được thành lập hoặc có thể cho thuê, bán hoặc chuyển giao cho các mục đích xã hội.
Tại Nhật Bản, các khu vực hành chính được thiết kế bài bản, không gian làm việc rất thuận tiện và thân thiện với người dân, đồng thời cung cấp các dịch vụ tiện ích như khu vui chơi cho trẻ em, khu giải khát phục vụ người dân chờ làm thủ tục hành chính. Việt Nam có thể tham khảo các mô hình này khi xây dựng các trung tâm hành chính công trong tương lai.
Cần lưu ý rằng khi các tỉnh được sáp nhập, không nhất thiết phải xây dựng trụ sở mới mà quan trọng là tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển chung của các địa phương mới. Tuy nhiên, việc chuyển đổi sẽ đặt ra vấn đề về nhân lực dôi dư và đào tạo lại đội ngũ cán bộ, công chức để họ có thể thích nghi với nhiệm vụ mới. Cải cách bộ máy phải bảo đảm mục tiêu tinh gọn, nhưng vẫn duy trì quyền lợi của cán bộ, công chức có thâm niên tránh làm mất đi những đóng góp của họ đối với hệ thống nhà nước.
Một yếu tố không thể thiếu trong cải cách bộ máy là việc lấy ý kiến từ người dân, đặc biệt là những đối tượng bị ảnh hưởng trực tiếp từ các thay đổi. PGS.TS Trương Hồ Hải cho rằng, công tác truyền thông phải được tiến hành một cách minh bạch và hiệu quả với các phương pháp thu thập ý kiến đa dạng từ các nhà khoa học, chuyên gia, cán bộ công chức và người dân. Việc tổng hợp ý kiến phải được công khai và cơ quan chức năng cần giải trình rõ ràng về những quyết định được đưa ra, tránh sự can thiệp của “lợi ích nhóm” và đảm bảo mọi người dân hiểu rõ mục đích và lợi ích của việc cải cách.
PGS.TS Hải nhấn mạnh, mục tiêu cuối cùng của cải cách bộ máy là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, bảo đảm sự phát triển bền vững trong tương lai giúp mọi người dân đều có thể hưởng lợi từ thành quả chung. Khi nền kinh tế phát triển mạnh mẽ, người dân sẽ nhận thấy rằng cải cách bộ máy dù có thể mang lại những thiệt thòi nhất định trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài sẽ mang lại lợi ích to lớn cho cộng đồng và cá nhân mỗi người dân.
Cải cách bộ máy nhà nước là một quá trình dài, đòi hỏi sự quyết tâm, sự tham gia của tất cả các cấp, ngành và người dân. Bằng sự đồng thuận và phương pháp thực hiện khoa học, chúng ta có thể hy vọng vào một bộ máy tinh gọn, hiệu quả, đáp ứng tốt hơn nhu cầu phát triển của đất nước.
