Sáp nhập đơn vị hành chính: Tên gọi mới, tầm nhìn mới

Việc sáp nhập các đơn vị hành chính đang thu hút sự quan tâm lớn từ dư luận, đặc biệt là vấn đề đặt tên cho các tỉnh mới. Tên gọi không chỉ mang ý nghĩa lịch sử, văn hóa mà còn phản ánh tầm nhìn phát triển dài hạn của địa phương. Làm sao để vừa giữ gìn bản sắc, vừa tạo động lực cho sự phát triển bền vững? Các chuyên gia, nhà quản lý và cử tri đều có những góc nhìn riêng, góp phần xây dựng một phương án tối ưu trong quá trình đổi mới hành chính.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Tạo (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng) cho rằng việc đặt tên cũng giống như “một cuộc cách mạng”

Việc đặt tên cho các tỉnh sau sáp nhập là một bài toán phức tạp, đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng. Một trong những tiêu chí quan trọng là tên gọi phải phản ánh tiềm năng phát triển của địa phương, bao gồm hạ tầng, khả năng thu ngân sách, quy mô dân số, diện tích và bản sắc văn hóa, đồng thời đáp ứng các yêu cầu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Nếu một tỉnh có đầy đủ điều kiện phát triển nhưng không giữ được tên cũ, điều này có thể gây khó khăn trong quá trình xây dựng thương hiệu địa phương. Vì vậy, việc lựa chọn tên gọi theo hướng kế thừa truyền thống sẽ giúp duy trì sự ổn định, đồng thời tạo điều kiện để những địa phương phát triển mạnh có thể hỗ trợ các khu vực khác cùng đi lên.

Tuy nhiên, vấn đề này vẫn còn nhiều khó khăn và cần phải cân nhắc thận trọng giữa yếu tố lịch sử và nhu cầu phát triển hiện tại. Ai cũng không muốn mất đi cái tên quen thuộc của mình. Một phương án khả thi là lựa chọn “tên ghép”. Nhưng nếu ba tỉnh phải sáp nhập và ghép tên, đây sẽ là một bài toán khó. Trong tình huống này, việc sử dụng tên ghép của ba địa phương có thể là một giải pháp hợp lý, giúp bảo vệ tên gọi cũ và nhận được sự ủng hộ từ nhân dân và cử tri. Ví dụ, cái tên “Cao Bắc Lạng” là sự kết hợp của ba tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn và Lạng Sơn thuộc vùng Đông Bắc Bộ.

Khi sáp nhập tỉnh Lâm Đồng với Ninh Thuận và Bình Thuận, một phương án hợp lý có thể là lựa chọn tên Thuận Lâm, tên gọi đã từng tồn tại và gắn liền với các giai đoạn lịch sử quan trọng của đất nước, đặc biệt là trong các cuộc chiến tranh chống Pháp và chống Mỹ. Ninh Thuận và Bình Thuận trước đây là một phần của tỉnh Thuận Hải, còn Lâm Đồng thuộc tỉnh Lâm Đồng cũ. Vào năm 1976, tỉnh Thuận Lâm được chia ra thành Ninh Thuận và Bình Thuận hiện nay. Sau đó vào năm 1992, Thuận Hải lại được tách ra để tái lập lại hai tỉnh này.

Tuy nhiên, với chủ trương sáp nhập hiện nay nhằm tạo ra một không gian phát triển rộng lớn hơn, cộng với cơ sở hạ tầng đã được cải thiện, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Tạo tin rằng, tên Thuận Lâm sẽ là một lựa chọn phù hợp, không chỉ mang ý nghĩa lịch sử mà còn là một bước đi hợp lý trong việc phát triển kinh tế – xã hội. Khi đặt tên cho các tỉnh sau sáp nhập, cần phải dựa trên các yếu tố văn hóa, phong tục và sự gắn kết cộng đồng, đồng thời đảm bảo tính ngắn gọn, dễ hiểu và dễ nhớ, giúp nhân dân và cử tri dễ dàng chấp nhận và ủng hộ.

Việc chọn tên gọi cho các tỉnh sau sáp nhập không chỉ là một quyết định hành chính mà còn là một phần của “cuộc cách mạng” trong việc xây dựng thương hiệu và định hình chiến lược phát triển kinh tế địa phương. Tên gọi cần phải phản ánh những nét đặc trưng nhất của địa phương, để tạo ra một hình ảnh dễ nhận diện và gắn liền với sự phát triển bền vững. Có hai phương án chính để lựa chọn tên: một là phương án ghép tên các địa phương lại với nhau, hai là chọn tên của một địa phương có không gian phát triển ổn định và mạnh mẽ để dẫn dắt các địa phương khác cùng phát triển.

Nếu nói là “cuộc cách mạng” thì tên gọi cũng cần phải thể hiện sự đổi mới, quyết liệt và mang tầm nhìn xa. Các địa phương cần phải cùng chung tay với cả nước, góp phần vào sự chuyển mình mạnh mẽ của đất nước trong kỷ nguyên phát triển mới. Trong xu thế phát triển không có sự lùi bước, mỗi địa phương cần phải có tinh thần trách nhiệm cao, quyết tâm và sự đồng lòng của cử tri cũng như những quyết định sáng suốt và mạnh mẽ từ các cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Tiến sĩ Mai Thị Mai, Phó Trưởng bộ môn Luật Hiến pháp, Trường Đại học Luật Hà Nội đã đưa ra ba hướng tiếp cận chính trong việc đặt tên cho các tỉnh sau khi sáp nhập

Việc triển khai chủ trương sáp nhập các đơn vị hành chính hiện nay chủ yếu phụ thuộc vào cơ sở pháp lý, đặc biệt là việc sửa đổi Hiến pháp và các luật liên quan đến tổ chức chính quyền địa phương. Một trong những vấn đề quan trọng cần xem xét là tên gọi của các cấp chính quyền sau khi sáp nhập. Theo Kết luận số 127-KL/TW của Bộ Chính trị và Ban Bí thư, việc sắp xếp lại tổ chức bộ máy sẽ bao gồm sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, và tiếp tục sáp nhập cấp xã. Điều này không có nghĩa là xóa bỏ cấp xã, mà là mở rộng quy mô của xã, khiến nó thậm chí có thể tương đương với một thị xã hoặc thành phố thuộc tỉnh.

Dù tên gọi là sáp nhập cấp xã, nhưng bản chất của sự thay đổi này là quy mô của xã sẽ được nâng cao đáng kể. Việc sáp nhập các xã sẽ tạo ra các đơn vị lớn hơn, có thể có quy mô ngang bằng với một huyện. Từ góc độ tên gọi, tôi nghĩ chúng ta vẫn có thể giữ lại “cấp xã” để duy trì sự gần gũi và quen thuộc với người dân, bởi cấp xã vẫn là cấp chính quyền cơ sở, gần dân nhất và trực tiếp thực hiện các chính sách. Tuy nhiên, khi nhìn vào quy mô lớn hơn của các xã sau khi sáp nhập, có thể cần một tên gọi khác như “cấp cơ sở” để phản ánh đúng bản chất của những thay đổi này và tránh nhầm lẫn.

Tư duy này giúp giải quyết được bài toán vừa giữ được sự gần gũi của cấp xã với người dân, vừa tránh sự nhầm lẫn về quy mô mở rộng của các xã sau sáp nhập. Việc này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh thay đổi lớn về tổ chức hành chính. Bên cạnh đó, một số chuyên gia đã đề xuất mô hình “đơn vị hành chính chuyên biệt” dành cho những khu vực đặc thù như vùng rừng phòng hộ hay biên giới, nhằm nâng cao khả năng quản lý chuyên sâu theo đặc trưng của từng vùng.

Về tổ chức chính quyền, Trung ương đã bắt đầu thực hiện những bước đi mới trong việc điều chỉnh mô hình, không còn duy trì một mô hình hành chính đồng nhất cho tất cả các địa phương. Điều này sẽ tạo cơ hội để khai thác tối đa những đặc thù của từng vùng miền, đồng thời tạo ra sự phát triển phù hợp và hiệu quả hơn thay vì chỉ áp dụng một mô hình duy nhất cho toàn quốc. Các thành phố lớn như Hà Nội, Hồ Chí Minh, Đà Nẵng và Hải Phòng đang đi đầu trong việc xây dựng mô hình chính quyền đô thị với các đặc thù riêng về kinh tế, văn hóa và phát triển chính trị.

Cuối cùng, việc quyết định tên gọi của các tỉnh sau sáp nhập cần phải cân nhắc nhiều yếu tố, trong đó có đặc thù của từng địa phương và sự thuận lợi trong giao thương, giao thông. Thay vì cố gắng duy trì một tên gọi chung cho các tỉnh, việc giữ lại một phần tên của các tỉnh đã sáp nhập có thể là một lựa chọn hợp lý, giúp giảm thiểu sự gián đoạn trong công tác quản lý hành chính và tiết kiệm chi phí. Đồng thời, việc lựa chọn địa điểm đặt trụ sở hành chính cần phải đảm bảo tính thuận tiện về giao thông, giúp công tác điều hành được hiệu quả thay vì chỉ đơn thuần dựa vào yếu tố trung tâm.

Cùng với việc sáp nhập cấp huyện và xã, chủ trương giảm số lượng tỉnh cũng đặt ra những thách thức về việc xác định tên gọi và vị trí trụ sở hành chính của các tỉnh sau khi sáp nhập. Có ba hướng tiếp cận trong việc lựa chọn tên tỉnh: giữ lại một phần tên của các tỉnh cũ, khôi phục tên gọi các tỉnh đã tồn tại trước đây (như Hà Nam Ninh hay Hoàng Liên Sơn) hoặc chọn một tên mới hoàn toàn.

Tuy nhiên, để đảm bảo tính hiệu quả trong vận hành và tiết kiệm chi phí, phương án giữ lại tên của một trong các tỉnh sáp nhập được nhiều người ủng hộ hơn cả. Việc này không chỉ giúp giảm thiểu sự thay đổi trong các thủ tục hành chính mà còn duy trì được sự gắn bó với cộng đồng địa phương. Khi chọn vị trí đặt trụ sở hành chính cần xem xét đến các yếu tố giao thông, phát triển kinh tế và khả năng quản lý thay vì chỉ căn cứ vào trung tâm địa lý. Đặc biệt, tận dụng cơ sở vật chất sẵn có sẽ giúp giảm chi phí và tránh lãng phí tài nguyên.

Tiến sĩ Lê Trung Kiên, Viện Hồ Chí Minh và các Lãnh tụ của Đảng khuyến cáo nên tránh đặt những tên gọi được kết hợp một cách máy móc, quá dài, dễ gây hiểu lầm hoặc không thẩm mỹ

Khi triển khai sáp nhập các tỉnh trong thời gian tới, cần có một kế hoạch rõ ràng và sự nhất quán trong cách thức thực hiện sao cho phù hợp với yêu cầu và mục tiêu đề ra. Để đảm bảo tên gọi của các tỉnh mới phản ánh đầy đủ tính kế thừa về truyền thống lịch sử, văn hóa vùng miền, đặc biệt là những tên gọi đã ghi dấu ấn trong lịch sử của dân tộc cần chú trọng đến yếu tố bảo tồn và phát huy các giá trị di sản quý báu.

Tên gọi mới phải đảm bảo tính ngữ nghĩa rõ ràng, trong sáng và mang tính nhân văn. Nó cần phản ánh được toàn diện về đặc trưng của vùng, khu vực và địa phương, tránh các tên gọi ghép cơ học, dài dòng hoặc thiếu thẩm mỹ. Ngoài ra, việc đặt tên cần tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật hiện hành và quan trọng nhất là phải có sự đồng thuận từ nhân dân. Về thủ phủ địa giới hành chính, cần được lựa chọn tại những địa phương có hoạt động hành chính sẵn có, để không lãng phí cơ sở vật chất và nguồn lực, đồng thời tạo điều kiện để các tỉnh phát triển, mở rộng không gian phục vụ và phát triển kinh tế – xã hội.

Việc xác định vị trí trụ sở hành chính trong quá trình sáp nhập cần phải được tính toán kỹ lưỡng. Một trong những yếu tố quan trọng là lựa chọn vị trí trung tâm của tỉnh mới, nơi có cơ sở hạ tầng phát triển tốt nhất, đồng thời đảm bảo sự kết nối giao thông thuận tiện, dễ dàng giữa các tỉnh và vùng lân cận. Đặc biệt, cần phải chú ý đến việc phân công cán bộ, công nhân viên trong hệ thống chính trị, đặc biệt là tại các khu vực chiến lược, có đông dân cư hoặc có đặc thù về địa lý, tôn giáo, sắc tộc. Sắp xếp sao cho hợp lý sẽ tạo ra sự thuận tiện cho người dân cũng như cán bộ công chức trong công tác quản lý hành chính.